"Het probleem van Congo is vaak de Congolezen zelf"

"Stop Haat. Praat!": dat is het thema van de Vredesweek, die dit jaar al voor de 25e keer wordt georganiseerd door Pax Christi en Broederlijk Delen. Pascal Mugaruka brengt die slogan al enkele jaren in de praktijk met zijn jongerenbeweging "Africa reconciled".

Oost-Congo wordt al een kleine 20 jaar verscheurd door een bloedige burgeroorlog, een uitloper van de volkenmoord in buurland Rwanda, in 1994. De oorlog heeft al miljoenen levens geëist, niet alleen door het geweld, maar ook door ziekte en ontbering.

"Het probleem van Congo is vaak de Congolezen zelf", zegt Pascal Mugaruka. "Al te vaak wijzen ze naar het buitenland als schuldige voor de oorlog in ons land of verwachten ze dat hulp van buiten uit komt. Maar het zijn wel vaak de Congolezen zelf die moorden en verkrachten." Nochtans wordt het Rwandese regime vaak met de vinger gewezen als aanstoker voor het geweld. "Als een Rwandees je geld geeft om iemand te doden, dan is het je eigen keuze als je daarop ingaat", vindt Mugaruka.

Hij streeft naar verandering bij de Congolese jongeren, want het zijn zij die geronseld worden door allerlei gewapende milities. "Als je bewust bent, zegt je nee tegen de milities", zegt Pascal Mugarika. "We kunnen nee zeggen en wij zijn de meerderheid. Dan moet de minderheid uiteindelijk buigen." 

"Wij houden conferenties in ons land", legt Mugaruka uit. "Onze jongeren maken andere jongeren in de eerste plaats bewust van hun Congolese identiteit. De oorlog verzwakt ons land, hoewel Congo het op één na grootste land van Afrika is. Wij kennen een enorme diversiteit, met meer dan 400 verschillende stammen. Als iedereen zich daarvan bewust wordt, ontstaat het beste medicijn tegen stammentwisten."

Volgens Mugaruka vechten Congolezen onder elkaar omdat ze hun nationale identiteit kwijt zijn. Zijn bewustmakingscampagne bij de jongeren is dan ook in de eerste plaats bedoeld om een eind te maken aan oorlog en geweld.

Zijn boodschap klinkt misschien wat idealistisch en naïef, maar Pascal Mugaruka is vastberaden. "Over tien jaar zal je echte vooruitgang zien." Mochten ze mij ooit willen elimineren, mijn geest zullen ze nooit kapot krijgen." Mugaruka plant als het ware het zaad van  de verandering. "Maar ik zie de planten groeien, en op termijn krijgen we heel nieuw regenwoud."

Een tweede pijnpunt is het slechte leiderschap in veel Afrikaanse landen. "Doe je werk goed, zoals een metser bijvoorbeeld, en je zal er meer invloed bij het volk door krijgen." Pascal Mugaruka laat er geen misverstand over bestaan: "Afrikaanse leiders dienen vaak hun eigen volk niet. Een leider moet eigenlijk slaaf van het volk zijn."

En in Congo loopt het ook hier mis. "De verkiezingen hebben niet gegeven wat het volk ervan had verwacht. Wij hebben mee stemmen geteld en hebben moeten vaststellen dat de uitgeroepen winnaar van een district niet noodzakelijk het meeste stemmen had behaald. De president heeft zelf toegegeven dat er onregelmatigheden zijn gebeurd."

Intussen wachten veel Congolezen nog altijd op betere voorzieningen: elektriciteit en drinkwater en goede wegen bijvoorbeeld.

"Veel Congolezen hebben gestudeerd, sommigen zelfs in Europa", zegt Mugaruka, "Maar vaak ontbreekt het hen aan ethiek en moraliteit." Hoe komt dat dan, want is onderwijs niet een sleutel tot meer succes in het leven?

"In ons onderwijs wordt je vaak niet beoordeeld op je capaciteiten." Volgens Mugaruka kan je in Congo, maar ook in veel andere Afrikaanse landen, je slaagkansen verhogen door bijvoorbeeld in te gaan op seksuele avances van de leerkracht of door die gewoon te betalen.

Dat een leerkracht slecht of niet worden betaald, vindt hij geen excuus. "Eis dan meer geld, of ga staken! Maar vernietig in elk geval toch de maatschappij niet! Door dergelijke praktijken zijn jonge Congolezen eens te meer het slachtoffer. En van wie een verwerpelijke ethiek op school heeft geleerd, kun je later weinig goeds verwachten."

Pascal Mugaruka is ervan overtuigd: "Elke jongere die wij kunnen bewustmaken, laat zich niet manipuleren. Niet door leerkrachten, niet door politici, niet door krijgsheren." "Africa reconciled" heeft tot nu toe in heel Congo al zo'n 1.250 jongeren bereikt, maar Mugaruka wil de komende vijf jaar er nog eens 70.000 méér bereiken. Dat gebeurt via een systeem waarbij bewustgemaakte jongeren op hun beurt tien nieuwe jongeren bewustmaken. "Iedereen neemt deel, want we vormen een echte beweging." 

De komende dagen getuigt Pascal Mugaruka over zijn ervaringen als vredesactivist. Meer informatie vindt u op de website van Pax Christi Vlaanderen.

Op de website van "Africa reconciled" vindt u meer informatie over de visie en de missie van de beweging van Pascal Mugaruka.