40 jaar na het ontslag van Nixon

Nixon groeit op als zoon van een kruidenier in armoede tijdens het interbellum. Dankzij een studiebeurs slaagt hij erin om zich op te werken tot advocaat. Zijn politieke carrière start pas na zijn legerdienst bij de marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij ontpopt zich al snel tot politicus zonder scrupules die er geen graten in ziet om zijn - veelal Democratische - tegenstanders af te schilderen als communistenvriendjes. Hij houdt er een zitje in het Huis van Afgevaardigden en de bijnaam "Tricky Dick" aan over.

5 jaar later schopt Nixon het tot Senator en nog een jaar later - in 1951 - wordt hij door president Dwight D. Eisenhower (foto boven) gevraagd als vicepresident. Pikant detail: Nixon’s vicepresidentschap valt bijna in het water omdat hij in opspraak komt over de financiering van zijn campagne. Met een briljante toespraak - de zogenoemde “Checkers speech” - schudt de gewiekste Nixon echter alle corruptiebeschuldigingen van zich af. Hij geeft wel toe dat hij een cocker spaniel genaamd Checkers cadeau heeft gekregen. “Wat ze ook zeggen, ik ga die hond houden.”

Na zijn vicepresidentschap doet Nixon in 1960 een eerste gooi naar het hoogste Amerikaanse ambt. Hij verliest nipt de verkiezingen van John F. Kennedy (foto onder). Ondanks de twijfels over de eerlijkheid van die presidentsverkiezingen, laat Nixon het na om de uitslag te onderzoeken. Hij werpt zich volledig op de gouverneursverkiezingen van Californië in 1962, maar ook deze verkiezingen kan Nixon niet winnen. De politieke carrière van Nixon lijkt voorbij.

In 1968 gaat het Nixon opnieuw voor de wind. Senator Robert Kennedy - de populaire Democraat en broer van JFK - wordt vermoord en de Democratische conventie die daarop volgt, mondt uit in een scheldpartij binnen de partij. De vrij zwakke Hubert Humphrey wordt door de Democraten naar voren geschoven als presidentskandidaat. Daarnaast lijkt de burgerrechtenwetgeving de Democraten alle zuidelijke staten te kosten. Nixon wint als Republikeinse kandidaat met een neuslengte de race naar het Witte Huis (foto onder).

Nixon start als een vrij vernieuwende president. "Ik sta elke ochtend op met de bedoeling om mijn vijanden in verwarring te brengen", zei hij daar ooit over. Zo schaft Nixon onder meer de dienstplicht af en maakt hij korte metten met de koppeling van de dollar aan de goudprijs, het zogenoemde Bretton Woods-systeem. Dat systeem had 20 jaar lang aanzienlijk bijgedragen aan de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, maar door de hoge kosten van de Vietnamoorlog kwam het systeem steeds meer onder druk te staan.

Daarnaast richt Nixon het Amerikaanse milieuagentschap EPA en de consumentenbescherming op. Vrij opmerkelijk voor een Republikeins president en twee zaken waaraan de Republikeinse partij tot op de dag van vandaag niet graag aan herinnerd worden. Eerlijkheidshalve heeft Nixon die agentschappen vooral opgericht om te voorkomen dat het Congres hem met binnenlandse politieke thema’s electoraal in de wielen zou rijden.

Een van de meest opvallende wijzigingen van het buitenlandse beleid onder Nixon is ongetwijfeld de nieuwe samenwerking met China. Als een Democratische president op deze manier de banden opnieuw had aangehaald met China, dan was hij door zijn tegenstanders - mét Nixon voorop - ongetwijfeld uitgescholden voor communist, maar Nixon geraakt er als anticommunistische havik probleemloos mee weg.

Door zijn historische betrekkingen met Mao (foto boven) - die grotendeels het werk waren van zijn veiligheidsadviseur en latere minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger - wordt Nixon ondanks alle schandalen nog steeds als een groot staatsman aanzien. Zeker omdat hij de gesprekken met China in combinatie hield met kernwapenonderhandelingen met de Sovjet-Unie (foto onder).

Minder vlot loopt het in Vietnam. Hoewel Nixon tijdens de presidentsverkiezingen herhaaldelijk meldde dat hij een geheim vredesplan had klaarliggen in zijn schuif, blijft het vredesproces jarenlang aanslepen. De tandem Nixon-Kissinger ziet niets in een oorlog waarbij de VS afgeschilderd wordt als de verliezer, dus zetten ze massaal in op de Vietnamisering van het conflict. Zuid-Vietnam wordt massaal wapens en geld toegestopt en de Amerikanen trekken zich langzaam maar zeker terug.

Pas in 1973 wordt het vredesplan in Parijs ondertekend. Vrij traag, wetende dat het plan inhoudelijk nauwelijks afwijkt van wat er in 1969 al op tafel lag. Kissinger krijgt samen met de Noord-Vietnamese onderhandelaar Le Duc Tho de Nobelprijs voor de Vrede voor het vredesakkoord. Die laatste weigert de prijs, omdat er volgens hem nog steeds oorlog is in zijn land.

Nixon is een van de moeilijkst te doorgronden presidenten. De man is vaak alleen en wil ook vaak alleen zijn. Volgens Kissinger verwachtte Nixon in het diepst van zijn ziel dat hij de strijd zou verliezen, dat zijn vijanden zouden winnen en alsnog alles wat hij had van hem zouden afpakken. De president is paranoia en meent dat de hele wereld tegen hem samenspant. Ironisch genoeg is het in feite deze paranoia die hem ten val zal brengen.

Nixons paranoia wordt nog een pak erger nadat in 1971 The New York Times de “Pentagon papers” publiceert. In het totaal brengt de krant 40 dossiers naar buiten waarin de ontwikkeling van de Vietnamoorlog haarfijn en met smeuïge details wordt beschreven. Nixon probeert de krant aan banden te leggen, maar daar steekt het Hooggerechtshof een stokje voor. Nixon wil koste wat het kost weten wie de journalisten al deze dossiers heeft bezorgd en roept daarvoor een speciaal onderzoeksteam in het leven. De zogenoemde "Plumbers" (loodgieters) moeten de lekken opsporen en stoppen.

Het zijn die loodgieters die in 1972 het Democratische hoofdkwartier in het Watergatehotel in Washington (foto boven) binnendringen om er afluisterapparatuur te plaatsen. Bij een tweede poging (een van de microfoons werkte niet) worden ze opgepakt. Hoewel Nixon zelf wellicht niet de opdracht had gegeven om de microfoons te plaatsen, gebruikt hij wel al zijn macht om de zaak in de doofpot te stoppen. Op een gegeven moment stelt hij zelfs voor om microfoons te laten plaatsen op zijn eigen telefoon, om te doen lijken dat hij zelf wordt afgeluisterd door de Democraten.

Het afluisteren van de Democraten op zich is een vrij vreemde beslissing. Het staat vrijwel vast dat Nixon bij de verkiezingen van 1972 vrij gemakkelijk zal winnen van de zwakke Democratische kandidaat George McGovern. Doordat het schandaal nog niet openbaar is geraakt, wint Nixon effectief vrij gemakkelijk die verkiezingen. Intussen beginnen de journalisten Carl Bernstein en Bob Woodward van de Washington Post met de hulp van hun bron “Deep throat” de puzzelstukjes bijeen te leggen.

1973 wordt geen goed jaar voor Nixon. Door de constante beschuldigingen aan zijn adres in verband met het Watergateschandaal, gaat hij er psychisch volledig door. De president is nauwelijks aanwezig voor officiële zaken en laat de meeste beslissingen over aan zijn adviseurs en ministers. Henry Kissinger wordt minister van Buitenlandse Zaken en neemt samen met de kersverse minister van Defensie James Schlesinger de voornaamste Amerikaanse beslissingen tijdens de Jom Kippoeroorlog.

Intussen organiseert het Congres de zogenoemde Watergate Hearings (foto boven). Die leveren een hele reeks - voor Nixon soms erg pijnlijke - onthullingen op. Uit bandopnames blijkt onder meer dat de president al in een vrij vroeg stadium op de hoogte was van de cover up. Halverwege 1974 is de druk op Nixon onhoudbaar geworden. De impeachmentprocedure om hem uit zijn ambt te zetten, hangt in de lucht. De president kiest er echter voor om de eer aan zichzelf te houden en op 9 augustus 1974 stapt hij op.

Nixon wordt opgevolgd door zijn vicepresident Gerald Ford die zijn presidentschap veelbelovend begint met de woorden “onze lange nationale nachtmerrie is voorbij”. De populariteit van de nochtans niet-verkozen Ford schiet dan ook de hoogte in. Amper na een maand presidentschap verleent Ford zijn voorganger gratie om te voorkomen dat zijn land nog jarenlang zou bezig zijn met Watergate. Het keldert zijn populariteit en het zal Ford voor de rest van zijn presidentschap achtervolgen.

De schade die Nixon heeft aangericht aan de Amerikaanse samenleving, is nauwelijks te overzien. Het wantrouwen van de gemiddelde Amerikaan tegenover de overheid vindt hier voor een groot deel zijn wortels. Net zoals de polarisatie die tot op de dag van vandaag de Amerikaanse politiek verlamt. Toch mag niet vergeten worden dat Nixon ook gezorgd heeft voor een nieuwe samenwerking met China. Daarnaast is hij mede-verantwoordelijk voor de SALT-I- en SALT-II-akkoorden om de wapenwedloop met de Sovjet-Unie te beperken.