Verenigt of verdeelt de "kalief" de islamisten?
Het blitzoffensief van ISIS -nu Islamitische Staat genoemd (IS)- de voorbije weken in Noord- en West-Irak was op zich al verrassend, maar de stap van leider Abu Bakr al-Bagdadi om zich uit te roepen tot kalief Ibrahim, is wel erg ambitieus.
Nu wil al-Bagdadi profiteren van het momentum zowel in de oorlog als -en misschien nog meer- in de media-aandacht en op het internet, waar IS erg stevig aanwezig is. Vooral wil de nieuwe "kalief" de oude garde van Al Qaeda opzij duwen en zelf zo veel mogelijk rekruten en ook financiers van de "jihad" aan zijn kant krijgen.
Op het terrein lijkt IS de post-koloniale grenzen tussen Irak en Syrië en mogelijk nog meer landen weg te vegen. Voor al-Bagdadi komt het er nu op aan om zijn invloed in heel het Nabije Oosten en mogelijk ook Noord-Afrika te vestigen. Nu de democratiseringsgolf van de "Arabische Lente" de pedalen wat kwijt is, werpt IS zich op als hét alternatief bij uitstek, niet enkel voor de oude politieke orde, maar ook voor alle andere jihadistische en islamistische groeperingen.
Een kalief is een opvolger van de profeet
Het objectief van IS (Islamitische Staat) zit in de naam: de terugkeer naar het vroege Arabisch-islamitische eenheidsrijk zoals dat bestond kort na de dood van de stichter, de profeet Mohammed in het jaar 632 onder de dynastieën van de 'Ummayyaden (661-750) in Damascus en de Abbassieden (750-1258) in Samarra en nadien in Bagdad in Irak.
Toch was die eenheid al heel snel verbroken. Meteen na de dood van Mohammed braken ruzies uit over zijn opvolging. Net zoals Mohammed waren zijn opvolgers -de kaliefen- zowel geestelijke als politieke en militaire leiders. Van de vier eerste -"rechtgeaarde kaliefen" die zowel door soennieten als sjiieten worden erkend- werden er drie ('Umar, 'Uthman en Ali) vermoord. Opmerking: de huidige ISIS-leider draagt de naam van de eerste kalief, Abu Bakr (632-634).
De revolutie van de Abbassiedenkaliefen tegen de 'Ummayyaden in 750 was bloedig en nooit volledig, want gevluchte 'Ummayyaden konden zich handhaven in Cordoba in Spanje. Kort daarop viel de islamwereld zelfs in drie delen uiteen toen de sjiitische Fatimieden zich in Tunis en Egypte tot tegenkaliefen uitriepen. De Abbassieden in Bagdad werden tot speelbal van de elkaar opvolgende en bestrijdende krijgsheren:Turkse Seldjoeken, Mamloeken en later de Ottomaanse Turken en die laatsten namen tenslotte de titel kalief over.
Na de Eerste Wereldoorlog schafte de Turkse leider Mustafa Kemal Atatürk in 1924 het kalifaat af door de Ottomanen volledig af te zetten. Sindsdien is zelfs geen echte leider meer in de soennitische wereld, zelfs niet theoretisch.
De bedoeling van ISIS-leider Abu Bakr al-Bagdadi om zich tot kalief Ibrahim uit te roepen, is dan ook een poging om dat vacuüm op te vullen. Zolang ISIS militair succesvol is, zal dat labiele en ontwortelde jongeren kunnen aanspreken, maar dat is niet de grote massa.
"Kalief van ISIS is in strijd met de sharia"
Bovendien krijgt al-Bagdadi nu al tegenwind, niet van het Westen of van de sjiieten, maar vooral ook van invloedrijke soennitische moslimleiders. Eén van hen is de Egyptisch-Qatarese geestelijke Yusuf al-Qaradawi, hoofd van de internationale unie van soennitische geestelijken en een kopstuk van de Moslimbroederschap.
Al-Qaradawi (links) stelt ronduit dat al-Bagdadi door zich tot kalief uit te roepen, rechtstreeks ingaat tegen de sharia, de islamitische wet. Al-Qaradawi droomt van een herstel van het kalifaat, maar dat kan volgens hem enkel door een keuze van de hele islamitische natie. Het heeft erg gevaarlijke gevolgen als dat gebeurt door - ik citeer- een "gewapende bende (ISIS, nvdr.) die bekend is wegens wreedheid en haar radicale ideeën".
Inderdaad kunnen velen zich afvragen waar de toch illustere al-Bagdadi de autoriteit denkt te halen om zichzelf tot kalief en opvolger van de profeet uit te roepen. Zelfs Osama Bin Laden durfde dat niet en zelfs die ontbeerde de autoriteit om een "heilige oorlog" uit te roepen, iets waar hij uiteindelijk een Egyptische geestelijke voor moest laten opdraven.
De Jordaanse islamitische leider Mohammed al-Shalabi (links) die nauwe banden heeft met extremistische moslims zoals Al Qaeda, vreest bovendien dat "het kalifaat van ISIS" de jihadistische gemeenschap zal verdelen en verscheuren. Zowel de islamisten in Syrië als die in Tsjetsjenië, Afghanistan en Somalië dreigen nu onderling verdeeld te raken tussen voor- en tegenstanders van het ISIS-kalifaat, zegt al-Shalabi.
De "bold move" van ISIS en "kalief Ibrahim" kan dan ook als een boemerang terugslaan. In plaats van de mythische eenheid van weleer zal de poging tot vereniging van de moslims en Arabieren mogelijk leiden tot nieuwe verdeeldheid en onderlinge oorlogen, net zoals in de tijd van de oude kaliefen en van moderne eenheidspogingen zoals die onder Nasser, de Baath en de Jordaans-Iraakse Federatie van 1958. Hoeveel mensen er daarbij nu zullen sterven, is vooralsnog moeilijk uit te maken.