Generatiewissel aan de top van de moslimterreur?

Al voor de dood van Osama Bin Laden lag het eens zo gevreesde Al Qaeda op apegapen. Tijdens de oorlog in Afghanistan zijn veel toplui en middenkaders uitgeschakeld, onder hen Bin Laden zelf. Die uitgeschakelde toplui worden weliswaar vervangen, maar niet altijd door lieden van hetzelfde kaliber en dat was al een tijdje duidelijk.

Wat overblijft, verschuilt zich uit vrees om in het Amerikaanse vizier te komen. Net zoals Osama Bin Laden in zijn latere jaren beperkt diens opvolger als nieuwe topman van Al Qaeda, Ayman al-Zawahri, zich tot veel zeldzamere en veel niet zo ter zake doende boodschappen.

De voorbije jaren lijkt al-Zawahri overigens totaal voorbijgestreefd te zijn door de nieuwe "Darth Vader", de Irakees Abu Bakr al-Baghdadi (links), de leider van "Islamitische Staat in Irak en Syrië" (ISIS). Al-Bagdadi bouwde het restant van "Al Qaeda in Irak" om tot een nieuwe gevreesde macht en verplaatste zijn invloed in 2011 naar buurland Syrië toen de burgeroorlog daar in alle hevigheid uitbrak.

ISIS is sindsdien berucht wegens tal van wreedheden, niet enkel tegen de aanhangers van Assad, maar vooral ook tegen andere rebellengroepen in Syrië en burgers die zich niet schikken in het totalitaire strikt islamitische kader van ISIS. Onder druk van de Syrische rebellengroepen, ook de jihadistische, heeft ISIS zich moeten terugplooien tot het oosten van Syrië, maar het behoudt een stevige vinger in de pap rond de stad Raqqa en het grensgebied met Irak.

Vorig jaar kreeg ISIS dan ook greep op het westen van Irak met delen van de steden Ramadi en Fallujah; nu komt daar het noorden bij met een grootstad zoals Mosul en Tikrit, en lijkt de beweging het soennitische noorden van Irak te controleren.

ISIS wil niet minder dan een kalifaat, een strikt islamitisch rijk in de Arabische wereld, vestigen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Alle grenzen zouden dan moeten vervagen en het ideaalbeeld is dan het Arabische moslimrijk van de eerste eeuwen na de profeet Mohammed, dat reikte van Marokko tot Mesopotamië.

ISIS-leider Abu Bakr al-Baghdadi vertegenwoordigt ook de jongere generatie van jihadi's en moslimterroristen. Hij zou in 1971 in Samarra in Irak geboren zijn en volgens medestanders is hij een strategisch genie, maar tegelijk ook erg wreed en meedogenloos. De brutale moorden en executies van andersdenkenden worden via video's op het internet verspreid en moeten angst opwekken.

Al-Baghdadi keek op naar Bin Laden, maar was de enige belangrijke jihadistische leider die diens opvolger al-Zawahri niet wou erkennen. Veel jonge jihadisten vinden nu ook dat al-Bagdhadi door zijn recente successen veel meer bereikt heeft dan al-Zawahri, die zich ergens lijkt te verstoppen en het daarbij laat. 

Analisten merken op dat al-Baghdadi een nieuwe impuls kan geven aan moslimterreur. Niet meteen, want de strijd in Syrië en Irak is nu de prioriteit, maar die kan zich snel uitbreiden naar andere landen zoals Jordanië. Als geïndoctrineerde Syriëstrijders terugkeren, zouden die op termijn een erg groot gevaar kunnen betekenen, naar analogie met de terugkeer van Afghanistanveteranen na de oorlog tegen de Russen, de basis waarop Bin Laden zijn beweging in de jaren 90 bouwde.

De figuur van al-Baghdadi is erg schimmig en er zijn slechts enkele foto's van de man beschikbaar, wellicht ook omdat de VS een hoge prijs op zijn hoofd hebben gezet.

Wellicht gaat het ook om een "strijdnaam". Het eerste element (Abu Bakr) refereert naar de eerste kalief of opvolger van de profeet Mohammed en dat is tegelijk een opgestoken vinger naar de sjiieten, die toen liever Mohammeds neef Ali als opvolger hadden gezien.

Het tweede element (al-Baghdadi) betekent gewoon "de man uit Bagdad" en is een verwijzing naar zijn Iraakse herkomst. Als al-Baghdadi de successen blijft opstapelen, dreigt hij een nieuwe "held" te worden voor een gewelddadig islamisme dat nog radicaler is dan dat van Osama Bin Laden.