Het Europese burgerinitiatief van naald tot draad

De Europese Commissie heeft als enige instelling in de Europese Unie de macht om wetten voor te stellen. Daar bestaan verschillende aanleidingen voor: er kan wetgeving opgemaakt worden door een plotse gebeurtenis (bijvoorbeeld de vluchtelingencrisis in Lampedusa), door uitspraken van het Hof van Justitie, en sinds 2009 kunnen Europese burgers ook een voorstel doen.

De belangrijkste voorwaarde die verbonden is aan het indienen van een burgerinitiatief is dat er zeven initiatiefnemers moeten zijn die elk uit een verschillende lidstaat komen. Dit is het ‘burgercomité’, de groep die alle communicatie met de officiële instellingen regelt.

Het comité heeft twee maanden de tijd om het burgerinitiatief online te registreren. Het burgerinitiatief wordt officieel geregistreerd door de Europese Commissie indien het niet indruist tegen de grondrechten van de Europese Unie, zoals onder andere bescherming van de mensenrechten en non-discriminatie.

Daarna begint het eigenlijke inzamelen van de handtekeningen: het comité krijgt 12 maanden de tijd om de minimumgrens van 1 miljoen handtekeningen te verzamelen. Ook daar zijn enkele voorwaarden voor: zo moeten de handtekeningen komen uit minstens zeven lidstaten. Er hoeven dus niet in alle 28 de lidstaten voldoende handtekeningen gehaald te worden. Dat maakt het indienen van een burgerinitiatief iets toegankelijker.

Daarnaast is er ook voor elk land een minimumaantal handtekeningen waaraan voldaan moet worden: zo moeten er in België minstens 16.500 burgers tekenen, maar zijn er dat in Duitsland 74.250.

Na 12 maanden is het aan de nationale autoriteiten om het aantal stemmen te controleren en te valideren. Daarvoor krijgen ze drie maanden de tijd. Nadien sturen ze een certificaat door naar het comité. Als het comité minstens zeven certificaten heeft ontvangen, kan het initiatief ingediend worden bij de Europese Commissie.

Binnen de drie maanden moet de Commissie drie acties ondernemen: ten eerste een vergadering organiseren met comité waarin ze hun initiatief uit de doeken kunnen doen, ten tweede een openbare hoorzitting in het Europees Parlement organiseren en ten slotte een antwoord formuleren wat zij met het burgerinitiatief zal doen. In deze fase zit het burgerinitiatief van Right2Water momenteel.

Indien de Commissie deze week instemt met het initiatief, gaat de wetgevingsprocedure van start. Dan zal voor de eerste keer een wet worden gemaakt die volledig door de Europese burger is opgestart.