"Ich bin ein Berliner": Hoop in een verscheurde stad
In 1961 wordt de Berlijnse Muur gebouwd. In West-Berlijn, een enclave van het Westen, wordt dat met lede ogen aangezien. Onder de West-Berlijners leeft de vrees om ook "opgeslorpt" te worden door het communisme, door de Sovjet-Unie.
Nog geen twee jaar later, op 26 juni 1963, komt de Amerikaanse president John F. Kennedy naar West-Berlijn. Zijn komst alleen al lijkt een opsteker voor veel West-Berlijners. Enkele honderdduizenden mensen verzamelen bij het gemeentehuis. Kennedy laat wat op zich wachten. Hij is eerst te voet tot bij Checkpoint Charlie geweest, de bekendste grensovergang tussen West- en Oost-Berlijn. In Oost-Berlijn zijn enkele mensen naar Checkpoint Charlie gekomen om een glimp van de president op te vangen, maar zij krijgen hem niet te zien.
“2000 jaar geleden was de meest trotse uitspraak: “Civis Romanus sum” (“ik ben een Romeinse burger”, red.). Vandaag, in de wereld van vrijheid, is de meest trotse uitspraak: “Ich bin ein Berliner”. Alle vrije mensen, waar ze ook leven, zijn burgers van Berlijn. En dus ben ik, als vrije man, er trots op om te kunnen zeggen: “Ich bin ein Berliner”.
Voor de West-Berlijners, bang voor Sovjet-bezetting, zijn de woorden een echte opsteker. Het is ook een duidelijke Amerikaanse boodschap aan het adres van de Sovjet-Unie: de VS is niet van plan om West-Berlijn te laten vallen. Tegelijk is het wel de eerste keer dat Kennedy, zij het onrechtstreeks, Oost-Berlijn en Oost-Duitsland erkent als deel van de invloedssfeer van de Sovjet-Unie.
Recyclage
Het stuk met de Berliner-quote heeft Kennedy eerder al eens gebruikt in een toespraak in de VS. Maar het stukje Latijn sprak hij toen in het Engels uit, en in plaats van “Ich bin ein Berliner”, zei hij “Ik ben een Amerikaan”.
Volgens verschillende bronnen komt Kennedy pas op het laatste moment op het idee om deze passage in zijn toespraak te stoppen. Hij heeft een kaartje bij zich met de fonetische spelling van het Latijnse citaat en van Berliner: “ish bin ein bearleener”, zo staat het op het kaartje (zie foto onder). Toch zijn er ook anderen die beweren dat Kennedy al langer kauwde op de Duitse passage.
Donut?
Later is in de Amerikaanse pers ook wat lacherig gedaan over de uitspraak van Kennedy. Immers, een Duitser zou zeggen: "Ich bin Berliner", zonder de "ein". Volgens sommigen heeft Kennedy dus eigenlijk gezegd: "Ik ben een Berlijnse bol". Duitse taalkundigen verwerpen die stelling echter.
"Nooit een muur rond het volk gebouwd"
“Vrijheid heeft moeilijkheden en democratie is niet perfect. Maar wij hebben nooit een muur moeten bouwen rond het volk, om te beletten dat ze weglopen”, zegt Kennedy ook in de toespraak.
"Vrijheid is ondeelbaar. Als één man slaaf is, dan is niemand vrij." De toespraak in Berlijn wordt beschouwd als de belangrijkste en de beste van Kennedy. Als hij nog geen half jaar later vermoord wordt, wordt de Rudolph Wilde Platz hernoemd in JFK-Platz. Duizenden kaarsjes branden voor hem in West-Berlijn.
De Amerikaanse president Barack Obama (foto) was eerder deze maand op bezoek in Berlijn. Ook hij verwees naar de toespraak van Kennedy. “De belofte van solidariteit, "Ich bin ein Berliner", echoot door de tijd. Maar we moeten verder kijken dan de gevaren van vandaag en van deze stad. We kijken naar de dag van vrede en gerechtigheid voor de hele mensheid."
