Het ABC van de paus(verkiezing)
"Accepto" - Laat er geen twijfel over bestaan: een pausverkiezing gaat met de nodige traditie gepaard. Eenmaal de kardinalen eensgezindheid hebben bereikt over de nieuwe paus, wordt hem gevraagd of hij zijn verkiezing aanvaardt. Hij doet dat door "Accepto" uit te spreken, "Ik aanvaard". Vanaf dan is hij formeel de nieuwe paus, die meteen daarna al een tweede vraag moet beantwoorden: welke pausnaam hij zal dragen.
Briefjes - Stemmen voor een nieuwe paus gebeurt in het Vaticaan nog met potlood en papier, als het ware. De kardinalen schrijven de naam van hun favoriet op een briefje dat in een miskelk wordt gestopt. Als er na één stemronde nog geen kandidaat is met tweederde van de stemmen achter zijn naam, volgen er nieuwe stemrondes.
Conclaaf - Zowat het meest uitgesproken of neergeschreven woord ten tijde van een pausverkiezing. Het geheime overleg waarbij de kardinalen een nieuwe paus kiezen. Het kortste conclaaf, in 1503, duurde maar enkele uren. Het langste maar liefst 829 dagen, tussen 1314 en 1316.
Danneels - Kardinaal Godfried Danneels, 79 intussen, is de enige Belgische kardinaal die in maart aan het conclaaf zal deelnemen en dus mee een nieuwe paus kan kiezen. Bij de vorige pausverkiezing in 2005 droomden Belgische katholieken nog luidop over zijn verkiezing, maar dit jaar maakt hij geen kans, in de eerste plaats wegens zijn hoge leeftijd. Ook het schandaal over seksueel misbruik binnen de kerk in ons land, is een grote smet op zijn blazoen.
Exterritoriaal gebied - De paus is het staatshoofd van en woont in Vaticaanstad, het kleinste land ter wereld. Maar ook binnen en buiten de stad Rome zijn er kerken, gebouwen en terreinen die onder het gezag van de Heilige Stoel vallen, aangeduid als exterritoriaal gebied, waar immuniteit en onschendbaarheid geldt. Vergelijkbaar met ambassades. Een voorbeeld van zo'n exterritoriaal gebied is de zomerresidentie van de paus.
Ferula - Het Latijnse woord voor de kruisstaf van de paus. De kruisstaf wordt gebruikt bij liturgische vieringen en plechtigheden of als er een plechtige zegen wordt gegeven, zoals "Urbi et Orbi". De paus kiest zelf welke kruisstaf hij gebruikt. Johannes Paulus II gebruikte een kruisstaf die Paulus VI ook gebruikte. De staf werd bijna even bekend en populair als de paus zelf.
God - Een ABC van de paus zonder God is als een café zonder bier of een kerk zonder altaar zo u wil. Het mag dan ook niet verbazen dat God vernoemd werd in de argumentatie van de huidige paus Benedictus XVI over zijn aftreden: "Nadat ik verschillende keren mijn geweten voor God heb onderzocht, ben ik ervan overtuigd dat ik, door mijn leeftijd, niet de krachten heb om op een goede manier het bisschopsambt van de Heilige Petrus aan te sturen."
"Habemus papam!" - De aankondiging dat er een nieuwe paus is gekozen. De Latijnse tekst wordt uitgesproken op het moment dat de nieuwe paus op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek verschijnt. De volledige aankondiging luidt als volgt: "Annuntio vobis gaudium magnum, habemus Papam! Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum, Dominum (voornaam), Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem, (achternaam), qui sibi nomen imposuit (de naam die de nieuwe paus aanneemt)."
Investituurstrijd - De relatie tussen de paus en de wereldlijke machten is niet altijd even goed geweest. In de 11e en 12 eeuw botsten de paus en Europese vorsten meermaals over het recht om onder meer bisschoppen te benoemen. Die strijd wordt de investituurstrijd genoemd.
Johannes - De meest gekozen pausnaam tot nog toe. 23 pausen noemden zich Johannes. De eerste deed dat in 523, de laatste en 23e in 1958. Gregorius en Benedictus zijn ook populaire pausnamen, beide al 16 keer gebruikt. Er zijn ook heel wat unieke pausnamen, zoals Formosus, Lando, Simplicius of Zosimus. Komt er ooit een tweede?
Kardinaal - Na de paus de hoogste "rang" in de katholieke kerk. Ze worden benoemd door de paus zelf. Tijdens een conclaaf kiezen de kardinalen een nieuwe paus. Er mogen maximaal 120 kardinalen aan het conclaaf deelnemen en er geldt een maximale leeftijd van 80 jaar. Kardinaal Danneels neemt in maart dan ook zo goed als zeker aan zijn laatste pausverkiezing deel.
Lege stoel - Sedis vacatio in het Latijn. De periode tussen het overlijden of aftreden van een paus en de verkiezing van een nieuwe paus. Tijdens deze periode leidt het college van kardinalen feitelijk de katholieke kerk.
Michelangelo - De kardinalen die een nieuwe paus kiezen, doen dat niet zomaar ergens in een donker achterafkamertje of een triestig stemlokaal, maar kunnen hun gedachten laten afglijden op de prachtige fresco's van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel. Of er hun inspiratie uithalen?
Nuntius - Een nuntius is een diplomatiek vertegenwoordiger van de Heilige Stoel bij regeringen. Nuntii zijn als het ware de ambassadeurs van Vaticaanstad. De nuntius in België is momenteel Giacinto Berloco.
L'Osservatore Romano - Het officiële dagblad van het Vaticaan. De eerste editie verscheen op 1 juli 1861. L'Osservatorio Romano verschijnt elke dag in het Italiaans en één keer per week in het Frans, Engels, Spaans, Portugees, Duits en Malayalam (een Dravidische taal). Paus Johannes Paulus II, een Pool, liet ook een maandelijkse Poolse editie uitbrengen.
Pontifex - De naam waarmee paus Benedictus XVI op Twitter verscheen, naar een van de titels van de paus: pontifex maximus (hoogste priester). De paus verstuurde zijn eerste tweet op 12/12/2012: "Dear friends, I am pleased to get in touch with you through Twitter. Thank you for your generous response. I bless all of you from my heart." Het account @Pontifex zal na het aftreden van Benedictus XVI afgesloten worden. Benieuwd of zijn opvolger (al dan niet via hetzelfde account) even Twitter minded zal zijn.
Quirinaal - Een van de zeven heuvels van Rome. Een voormalige zomerresidentie van de paus, het 16e-eeuwse Palazzo del Quirinale, staat op deze plek. Tegenwoordig is het paleis de ambtswoning van de Italiaanse president.
Romeinse Curie - Het bestuursorgaan van de paus. De Romeinse Curie staat de paus bij in het vervullen van zijn taken als hoofd van de katholieke kerk. Curie komt van het Latijnse woord curia, de naam van de plek waar de Romeinse Senaat bijeenkwam in de klassieke oudheid.
Sixtijnse Kapel - The place to be als het op een pausverkiezing aankomt. De bekendste kapel in het Apostolisch Paleis, de ambtswoning van de paus. In de Sixtijnse Kapel vindt het conclaaf plaats, waarbij de kardinalen een nieuwe paus kiezen. Een toeristisch bezoek aan de Sixtijnse Kapel eindigt steevast met een stijve nek, na het bewonderen van de fresco's van Michelangelo op de muren en het plafond.
"Testiculos habet et bene pendentes" - Een ietwat controversiëlere uitspraak dan "Habemus Papam!" als u het ons vraagt. In het Nederlands klinkt het zo: "Hij heeft testikels en ze hangen goed." Volgens de legende werd deze zin uitgesproken bij een euhm... "controle" van de mannelijkheid van de paus, nadat in de 9e eeuw een vrouw erin geslaagd was paus te worden. Ze werd echter ontmaskerd en om een herhaling van dit bedrog te voorkomen, werd de nieuwe paus sindsdien op een stoel met een gat in het midden gezet en werd gecontroleerd of hij testikels had. Of er echt een vrouwelijke paus heeft bestaan, zal wellicht ten eeuwigen dage een mysterie blijven.
Universi Dominici Gregis - Een belangrijk wetgevend document binnen de katholieke kerk. Het werd in 1996 uitgevaardigd door paus Johannes Paulus II en beschrijft hoe de pausverkiezing moet verlopen. Het is gebaseerd op een eerdere apostolische constitutie (wetgevend document) van Paulus VI. In de Universi Dominici Gregis worden de sedis vacatio en het conclaaf strikter omschreven dan in voorgaande documenten. Zo bepaalde Johannes Paulus II dat het conclaaf niet vroeger dan 15 dagen na de begrafenis van de overleden paus mocht plaatsvinden.
Vissersring - Net als alle bisschoppen heeft ook de paus een ambtsring, die de band van trouw met de kerk symboliseert. Op de ambtsring van de paus prijkt de apostel Petrus, die in een bootje zit en zijn visnetten binnenhaalt. Vandaar de naam Vissersring. Na de dood van een paus wordt zijn Vissersring traditioneel vernietigd.
Witte rook - Hét moment waar alle katholieken en bij uitbreiding de wereldpers op zitten te wachten. Komt er witte rook uit de schouw van de Sixtijnse Kapel, dan is er een nieuwe paus verkozen. Om de witte rook door de schouw te kunnen jagen, worden de stembriefjes van de kardinalen samen met nat stro en een chemische stof verbrand. Sinds 2005 luiden samen met de witte rook de klokken van de Sint-Pietersbasiliek, om duidelijkheid te verschaffen mocht de kleur van de rook onvoldoende herkenbaar zijn. Is er na een stemronde nog geen nieuwe paus, dan worden alleen de stembriefjes verbrand en komt er zwarte rook uit de schouw.
X - Romeins cijfer voor 10. In de geschiedenis van het pausdom waren er tot nog toe 6 pausen die het Romeinse cijfer X achter hun naam hadden staan. Pius X, paus van 1903 tot 1914, was de laatste. Hij was niet de topfavoriet om zijn voorganger Leo XIII op te volgen, maar kwam toch in het Vaticaan terecht nadat de Oostenrijkse keizer Frans-Jozef zijn veto had uitgesproken tegen de Italiaanse kardinaal Mariano Rampollo del Tindaro. Diens steun aan Frankrijk en vermeende banden met de vrijmetselarij zouden hem de das omgedaan hebben. Pius X werd in 1951 zalig en in 1954 heilig verklaard.
Y-chromosoom - Toegegeven, het is misschien wat ver gezocht, maar er is wel degelijk een verband tussen het mannelijke Y-chromosoom en de paus. Alle 265 pausen die de katholieke kerk tot nog toe hebben geleid, waren mannen. Tenzij u geloof hecht aan de legende over de vrouwelijke paus Johanna. In dat geval: ga terug naar de letter T.
Zwitserde Garde - De lijfwachten van de paus en de bewakingslieden van Vaticaanstad. De in bonte kledij gehulde wachten worden op basis van strikte regels geselecteerd. Ze moeten - uiteraard - rooms-katholiek zijn, maar ook Zwitsers zijn, minstens 1 meter 74 groot zijn en tussen 19 en 30 jaar oud zijn. Ze blijven minstens 2 jaar in dienst en wonen al die tijd in de kazerne. Tijdens hun dienst krijgen ze overigens de nationaliteit van Vaticaanstad. In de Zwitserse Garde zitten 120 officieren en soldaten.
