Elektriciteit kan tot 48 procent duurder worden

Het systeem van groenestroomcertificaten heeft zijn nut bewezen, maar de financiering ervan loopt ernstig mank. De openstaande schuld bedraagt momenteel 1,7 miljard euro en de kans is groot dat de consument hiervoor zal opdraaien. Een prijsstijging tot 48 procent is niet uit te sluiten.

'Groene energie valt stil', stond afgelopen dinsdag op de voorpagina van De Morgen. Volgens cijfers van de VREG werden in 2014 2700 zonnepanelen, 7 windmolens en 1 biogascentrale gebouwd in Vlaanderen. Ter vergelijking: in 2011 waren dat 84.000 zonnepanelen, 20 windmolens, 4 biogascentrales en 5 biomassacentrales.

Vlaams minister van Energie Annemie Turtelboom reageerde dezelfde ochtend op Radio 1. “De momenten waarop de investeringen ongelooflijk hoog waren, zijn de momenten dat er sprake was van gigantische oversubsidiëring. De factuur van die subsidiëring ligt vandaag nog altijd in de kast.”

De Fact Check vroeg zich af: over welke factuur heeft minister Turtelboom het? Hoeveel bedraagt die factuur? En ook: wie gaat die moeten betalen?

De verbruiker subsidieert

Om de woorden van de minister beter te begrijpen, moeten we even terug in de tijd. Vanaf 2002 kregen bedrijven en particulieren die in groene energie wilden investeren certificatensteun. Wie investeerde in windmolens, biomassacentrales of zonnepanelen, kon rekenen op hoge subsidies.

De plaatsing van bijvoorbeeld zonnepanelen was in pakweg 2009 vrij duur: ongeveer 600 euro per vierkante meter. Maar de steun was wel erg royaal. Wie zonnecellen plaatste, kreeg 450 euro per geproduceerd megawattuur. En dat 20 jaar lang.

Het is echter niet de regering die instaat voor de subsidiëring. De overheid heeft een systeem ontworpen waarbij het uiteindelijk de verbruiker is die de rekening betaalt.

Hoe? Elk geproduceerd megawattuur geeft recht op een ‘groenestroomcertificaat’. De netbeheerders - Infrax of Eandis - zijn verplicht om dit certificaat op te kopen tegen de afgesproken prijs. Dus 450 euro voor wie in 2009 zonnepanelen gekocht heeft.

Die certificaten moeten dan doorverkocht worden aan de leverancier, bijvoorbeeld Eneco of Luminus. De leverancier is verplicht om jaarlijks een bepaald aantal certificaten in te leveren bij de regulator. De som geld die de leverancier heeft neergeteld voor het aankopen van de ingeleverde groenestroomcertificaten wordt doorgerekend aan de verbruiker.

Factuur van 1,7 miljard

Snel doken grote problemen op met het systeem. Zonnepanelen werden zo’n succes dat de netbeheerders ineens bijzonder veel certificaten moesten opkopen, veel meer dan de leveranciers nodig hadden.

Volgens cijfers van Annemie Bollen, energiespecialiste bij het kabinet van Turtelboom, hopen de netbeheerders nu nog voor zo’n 736 miljoen euro aan certificaten kwijt te raken aan de leveranciers.

Bovendien is de netbeheerder verplicht om certificaten te kopen tegen 450 euro, maar als hij die verkoopt aan de leveranciers krijgt hij daar maar ongeveer 90 euro voor. Het verlies dat de netbeheerder daarop maakt, mag hij doorrekenen in de nettarieven.

Dat hebben de netbeheerders tot nog toe niet kunnen doen. Ze waren tussen 2009 en 2012 gebonden aan vastgelegde tarieven. Gevolg: de extra kosten konden onvoldoende worden gerecupereerd. De vorige federale regering bevroor dan nog eens de tarieven in 2013 en 2014. Het tekort stapelde zich op tot 530 miljoen euro.

Ten derde, om certificaten te kunnen blijven opkopen, hebben de netbeheerders erg veel moeten lenen. De rentelast bedraagt momenteel 59 miljoen euro. Reken daar nog andere extra kosten bij die niet volledig in de nettarieven zijn doorgerekend en de schuld loopt verder op met 327 miljoen euro.

Het zijn niet alleen de netbeheerders die een overschot aan certificaten hebben. Ook de leveranciers hebben certificaten aangekocht die ze nog niet hebben kunnen inleveren. Wanneer we dit bij het totaal optellen, komen we uit bij een factuur van 1,7 miljard euro.

Dat is ongeveer evenveel als het jaarlijks budget voor het hoger onderwijs in Vlaanderen. Het is 500 miljoen euro meer dan de besparingen die de Vlaamse regering in 2015 wil doorvoeren. Als er niets gebeurt, loopt de schuld op tot 2 miljard eind 2015 en 2,2 miljard aan het eind van 2016.

Verhoging tarieven tot 48 procent

Met andere woorden, netbeheerders en leveranciers hebben tot nu toe 1,7 miljard euro uitgegeven aan certificaten en die kosten nog niet gerecupereerd bij de verbruiker.

De bevriezing van de tarieven loopt echter eind dit jaar af. Netbeheerders zullen in nieuwe verhoogde tarieven een deel van hun misgelopen inkomsten kunnen recupereren. In december 2010 waarschuwde de SERV, de Sociaal-Economische Raad voor Vlaanderen, al voor een tariefschok. De vorige regering paste het systeem verschillende keren aan, maar het volstond niet om de schulden weg te werken.

Bovendien gaat het totale kostenplaatje voor het certificatensysteem de volgende jaren nog stijgen. "Het aandeel groene stroom moet tegen 2020 fors toenemen. De vorige Vlaamse regering ging hiervoor het engagement aan om de bouw van twee grote biomassa-installaties te ondersteunen. Bovendien worden steeds meer offshore windmolenparken in gebruik genomen”, zegt Annemie Bollen.

Hoe sterk gaan de tarieven dan stijgen? Indien het systeem in zijn huidige vorm blijft bestaan én indien alle openstaande schuld afbetaald wordt tussen 2016 en 2019, gaat de elektriciteitsfactuur van een gemiddeld gezin stijgen met 30 procent ten opzichte van 2013.

Indien de regering ervoor kiest om btw op elektriciteit opnieuw te verhogen - in 2014 werd die tijdelijk verlaagd naar 6 procent - dan kan de elektriciteitsfactuur stijgen met 48 procent ten opzichte van 2014.

Dit is maar één van vele scenario’s. “De staat kan ook meebetalen”, zegt Peter Van Humbeeck van SERV, “eigenlijk is dit onafwendbaar.” Bij het kabinet van Turtelboom gaat men ervan uit dat niettemin een grote last gedragen zal moeten worden door de verbruikers.

“Na de besparingen is de marge van de overheid klein - zeker in verhouding tot de omvang van het probleem”, zegt Annemie Bollen, “de factuur zal voor de meeste verbruikers hoe dan ook omhoog gaan.” Kristof Windels, woordvoerder van Turtelboom, voegt er nog aan toe: “Dit dossier is de erfenis van de vorige regering, het is nu aan ons om de factuur weg te werken.”

Meest gelezen