Joe (17), neergestoken voor een mp3-speler

Vijf jaar geleden schrikte ons land op toen bleek dat in het station Brussel-Centraal een jongen van 17, Joe Van Holsbeeck, neergestoken werd omdat hij zijn mp3-speler niet wilde afgeven. Een van de twee daders stak Van Holsbeeck neer en de twee gingen er met de mp3-speler vandoor. De moord gebeurde bij klaarlichte dag met veel volk in het station, ook op het perron bij de jongeren, maar niemand reageerde.

Joe Van Holsbeeck zit op woensdag 12 april rond 16.30 uur samen met een vriend op een vriendin te wachten die met de trein in het Centraal Station zou toekomen. Van Holsbeeck luistert naar muziek op zijn mp3-speler wanneer hij wordt benaderd door twee jongeren. Ze vragen Van Holsbeeck of hij de weg naar de Nieuwstraat weet. Nog voor Van Holsbeeck goed en wel kan antwoorden, grijpt een van de twee jongeren naar de mp3-speler van Van Holsbeeck.

Van Holsbeeck verzet zich tegen de diefstal waarop de oudste van de twee, Adam G., een mes trekt en Van Holsbeeck 7 messteken toedient in de borst. Daarop nemen de twee jongeren de mp3-speler van Van Holsbeeck mee en vluchten ze weg in de richting van de Grote Markt.

Het is spitsuur in het station, maar niemand van de omstanders wil zich bemoeien. Een passagier alarmeert wel de hulpdiensten. Die proberen Van Holsbeeck te reanimeren, hij wordt ook overgebracht naar het ziekenhuis, maar alle hulp komt te laat.

Het incident is gefilmd door de bewakingscamera’s van het station (foto in tekst). De politie verspreidt op basis van die beelden het signalement van twee Noord-Afrikaanse jongeren, met een duidelijke omschrijving van hun kledij en robotfoto's.

Ook bij het shoppingcentrum Opus en een casino zijn de jongeren al vluchtend te zien op camerabeelden. Op basis daarvan kan de politie de vluchtroute uitstippelen, maar dat levert geen nieuwe inzichten over de daders op.

Pakkende uitvaart

De roofmoord brengt meteen een golf van verontwaardiging op gang onder de publieke opinie en in de media over "deze zinloze moord". Op de plaats waar Joe Van Holsbeeck werd neergestoken, worden dagenlang bloemen neergelegd ter zijner nagedachtenis.

Ook de koninklijke familie is geraakt door de moord en stuurt een bloemenkrans naar de familie van Van Holsbeeck, een dag voor de begrafenis op 19 april.

Op vraag van de ouders gebeurt de begrafenis van hun 17-jarige zoon in intieme kring. Aan het plein van de Sint-Elisabethkerk in Haren staat wel een videoscherm waarop honderden de uitvaart volgen. Om 10 uur gaat de dienst van start, op dat moment houden alle bussen, trams en metro's van de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB 1 minuut halt.

Enkele vrienden van de zeescouts dragen de kist op het nummer "Les copains d'abord" van George Brassens binnen. De zeescouts vormt een erehaag rond de kerk en enkele jongeren lezen persoonlijke anekdotes en verhalen over Joe. Bij het begin van de dienst getuigen enkele vrienden van Joe, onder wie ook zijn broer Jimmy. Ze hebben het allemaal over de levensvreugde en vrolijkheid van hun vriend.

Geen Noord-Afrikanen, maar Polen

De beelden van het Centraal Station worden 9 dagen na de moord verspreid via de media. Sporenonderzoek ter plekke en in de buurt, noch het signalement hadden concrete aanwijzingen opgeleverd over de daders.

Vier dagen later, op 25 april, volgt het nieuws dat het vermoedelijke moordwapen is gevonden. Een dakloze heeft een bebloed mes ontdekt op straat. Het wapen is echter onbruikbaar voor sporenonderzoek omdat al te veel mensen het mes inmiddels in handen hebben gehad. Vrijwel onmiddellijk blijkt ook dat het mes toch niet het moordwapen kan zijn, omdat het niet op de vluchtroute van de jongens lag.

Dezelfde dag worden andere beelden, onder andere bij het premetrostation Beurs, vrijgegeven waarop de jongeren veel duidelijker te zien zijn. Een leraar van een school in Anderlecht herkent een van zijn leerlingen op de beelden en waarschuwt de politie. Het gaat om de 16-jarige Mariusz O., een jongen uit een Roma-zigeunergezin van Poolse afkomst. Hij bekent vrijwel meteen de feiten. Hij heeft de mp3-speler gestolen, maar is niet degene die Joe Van Holsbeeck heeft neergestoken.

Dat is de 17-jarige Adam G., ook uit een Roma-gezin afkomstig uit Polen. Hij is ondertussen gevlucht naar Polen. Daar wordt hij 2 dagen later opgepakt in het noordoosten, vlak bij de grens met Litouwen. Twee maanden later beslist een Poolse rechtbank dat de jongen mag worden uitgeleverd aan ons land voor het proces, maar dat hij zijn straf moet uitzitten in Polen. Een week later wordt Adam G. uitgeleverd. Beide jongens zitten in een andere gesloten jeugdinstelling.

Uit handen geven?

Omdat zowel Mariusz O. als Adam G. minderjarig waren op het moment van de feiten, verschijnen ze voor de jeugdrechtbank – op aparte zittingen. Bij zwaarwichtige feiten, zoals moord, kan de jeugdrechter beslissen om ze “uit handen te geven” als die oordeelt dat de bestaande maatregelen van de jeugdbijstand niet meer kunnen helpen en de jongere niet meer “heropvoedbaar” is.

Op basis van de verslagen van de opvoeders uit de gesloten centra beslist de jeugdrechter om Mariusz O., die de mp3-speler had gestolen, voor de jeugdrechtbank te berechten.

Mariusz O. wordt schuldig bevonden aan de roofmoord op Joe Van Holsbeeck en moet tot zijn 20e in een gesloten instelling blijven. Hij mag uiteindelijk 7 maanden voor zijn 20e verjaardag de jeugdinstelling al verlaten omdat de jeugdrechter ervan overtuigd is dat het reïntegratieproces vlot zal verlopen. Mariusz O. keert terug naar zijn ouders in Polen.

Adam G. krijgt een negatief advies van zijn begeleiders in eht jeugdcentrum. De jeugdrechtbank beslist om Adam G., die de fatale messteken heeft toegediend, uit handen te geven. Hij moet zich voor het hof van assisen verantwoorden voor roofmoord. Hij wordt schuldig bevonden aan diefstal met geweld op Joe Van Holsbeeck en krijgt 20 jaar cel, die hij moet uitzitten in Polen. Adam G. gaat in beroep tegen zijn uitlevering aan Polen, omdat hij liever in België zijn straf uitzit. Maar volgens een Europees besluit uit 2002 moet Adam G. terugkeren naar Polen om er zijn straf uit te zitten. Uiteindelijk wordt hij in april 2010 naar Polen overgebracht, 1,5 jaar na het einde van zijn proces in Brussel.

Mars in Brussel

De roofmoord lokte veel emoties en reacties los bij het grote publiek. Op zondag 23 april was er in Brussel een stille mars tegen zinloos geweld. Zo’n 80.000 mensen stapten mee op. Op dat moment ging de verdenking nog uit naar Noord-Afrikaanse jongeren. Veel personen van Noord-Afrikaanse afkomst stapten toen mee in de mars om hun afschuw te tonen over de moord en om op te roepen de interculturele en interreligieuze dialoog voort te zetten.

Anke Fransen

Meest gelezen