Liveblog: De commissie aanslagen stelt aanbevelingen rond luik veiligheid voor

Patrick Dewael rondt de persconferentie af.

Georges Dallemagne (CDH) krijgt als laatste het woord. Hij heeft het nog over de internationale informatie-uitwisseling. De samenwerking moet volgens de commissie nog verbeterd worden. Hier komt ook de veelbesproken verbindingsofficier in Turkije ter sprake. De specifieke - moeilijke - werksituatie met Turkije moet volgens de commissie zeker in acht genomen worden. 

De commissie stelt dan ook dat de verbindingsofficier de regels gevolgd heeft, maar dat hij pro-actiever had mogen/ moeten reageren. 

Volgens Stefaan Van Hecke (Groen) is dit "geen veiligheid eerste, de rest komt later-rapport". Hij geeft nog eens aan dat politiediensten op terrein heel hard gewerkt hebben, maar dat ze leden onder besparingen. "Het kader van de federale politie is vastgesteld op 13.500, er zijn er nu zo'n 11.000. Dat weegt op de werking." Hij benadrukt ook het vele werk dat de federale gerechtelijke politie van Brussel had. "In oktober 2016 werd 46 procent van de capaciteit van de federale gerechtelijke politie ingezet voor terreurdossiers."

Bepaalde dossiers konden dan ook niet de prioriteit krijgen die ze hadden moeten krijgen, zo ook het dossier rond de broers Abdeslam. 

"Concreet", zo zegt Van Hecke, "moeten de 13.500 jobs ingevuld worden. Er moet ook een vaste recherchecapaciteit komen voor het federale parket." Opnieuw benadrukt Van Hecke het belang van de wijkwerking als ogen en oren van de politie. "Door langdurig in niveau 3 te opereren is de wijkwerking in het gedrang gekomen." De commissie pleit in deze ook voor een hervorming van het premiesysteem. 

Meryame Kitir (SP.A) stelt dat het belangrijk is dat het duidelijk is wie welke beslissing neemt. Daarom stelt de commissie een Joint Decision Cell voor om te bepalen op welk niveau een dossier behandeld moet worden en welke dossiers prioriteit moeten krijgen. Belangrijk is dat de federale gerechtelijke politie te ontlasten. Op dit ogenblik, zo zegt Kitir, is er binnen de politie onvoldoende capaciteit om terrorismeonderzoeken te voeren (het probleem van de zogenoemde rode dossiers.

Hierbij haalt ze het dossier-Abdeslam aan, dat geseponeerd werd terwijl er wel extra onderzoeksdaden gevraagd werden. Ook waren er tips die aangaven dat de broers aan het radicaliseren waren, maar ook dat dossier bleef onderaan de stapel liggen.

Servais Verherstraeten (CD&V) kiest liever voor "een scalpel dan een botte bijl." "Met een scalpel kan men ook diep snijden waar het nodig is." 

Er is onvoldoende cultuur voor het delen van informatie, zegt ook Verherstraeten net als de andere commissieleden. Hij heeft het met name over de databanken. "Er is een wildgroei van gegevensbanken, die met elkaar niet verbonden waren." De commissie stelt dan ook voor om een Kruispuntbank Veiligheid op te richten. "We moeten het aantal databanken verminderen: dit is geen nieuwe databank, geen superdatabank, maar een databank die alle andere databanken verbindt." De bedoeling van de Kruispuntdatabank? Dat informatie beschikbaar is voor wie ze relevant is. Hieraan zou ook een "flagging systeem" toegevoegd worden, waardoor het duidelijk is welke dienst nieuwe informatie toegevoegd heeft. Een need-to-share-principe dus. Uiteraard, zo stelt Verherstraeten, zal dit niet gratis zijn.

"Na de koers is het gemakkelijk om te weten hoe de koers gereden wordt", geeft ook Verstraeten toe. Hij maakt duidelijk dat politie- en inlichtingenwerk "mensenwerk" blijft. 

Dennis Ducarme (MR) licht toe dat de strafuitvoering in het algemeen verstrengd moet worden. En ook personen die voorwaardelijk in vrijheid gesteld worden moeten beter worden opgevolgd. 

In deze moeten de lokale diensten - met onder andere een prominente rol voor de wijkagenten - beter geïnformeerd worden, vindt de commissie. 

De Roover benadrukt dat het OCAD en het crisiscentrum allebei een sleutelpositie bekleden, maar dat de twee diensten niet altijd genoeg op elkaar afgestemd zijn, die afstemming is meteen één van de aanbevelingen van de commissie. Een eenvoudige oplossing hiervoor ziet de onderzoekscommissie in het samenbrengen van de twee diensten onder één dak.

Er moet een automatisme van het delen van informatie komen. De rode draad is dat de bestuurlijke en gerechtelijke diensten meer informatie moeten delen. De Roover spreekt hierbij van een cultuuromslag van de veiligheidsdiensten. "Er moet een need to share komen, in plaats van een need to know." 

Als laatste haalt De Roover de Lokale Integrale VeiligheidsCellen aan: "Elke gemeente zou zo een LIVC moeten hebben."

Peter De Roover (N-VA) hoopte op voorhand dat iedereen "een beetje van kleur zou verbleken" en hij heeft het gevoel dat dat wel gelukt is. "De commissie is opgestart in de emotionele nasleep van de aanslag. We zijn blijven balanceren op de grens tussen emotie en analyse."

De onderzoekscommissie geeft de aanbeveling om de budgetten van de veiligheidsdiensten te versterken, maar eerst en vooral via rationalisering. "Ons land beschikt over meer politieagenten per capita dan de meeste Europese landen. De capaciteit moet eerst en vooral beter aangewend worden." Er moet ook een efficiëntieoefening gebeuren op het aantal politiezones in ons land. 

Er is niet alleen af en toe een overreglementering, maar ook een probleem van infobesitas. "We kunnen gemakkelijk informatie stockeren, maar informatie beheren is een andere zaak. Daar zit soms een gat in." 

Laurette Onkelinx (PS) krijgt als eerste rapporteur het woord. Ze licht de inlichtingendiensten toe. Een van de aanbevelingen is een gemeenschappelijk platform tussen de Staatsveiligheid en Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV). Binnen dat platform is het de bedoeling dat er vertaalcapaciteit, screening van sociale media en gemeenschappelijke administratieve diensten komen.

Dewael benadrukt dat er vijf krachtlijnen moeten worden meegenomen:

• Alle diensten werken te veel op zichzelf, er is te veel "eilandvorming". "Iedereen heeft een stuk van de puzzel."
• De rode draad is informatie-uitwisseling. "Informatie moet je niet alleen hebben, maar ook uitwisselen. Dat kan via databanken, maar mensen moeten ook rond de tafel gebracht worden. You need to share information."
• Een integrale aanpak: preventie is even belangrijk dan repressie. "De informatie van de wijkagent is even belangrijk in het grote geheel."
• "Er moet meer olie in de machine." Hij pleit voor meer mensen en budgetten. 

"België is geen failed state", besluit Dewael, "maar er zit wel zand in de machine".

Méér dan 500 pagina's telt het rapport van de commissie aanslagen over de veiligheidsarchitectuur in ons land. Concreet heeft de commissie maandenlang de werking van politie, veiligheidsdiensten en gerecht onder de loep genomen om zo systeemfouten bloot te leggen en te kijken of de aanslagen hadden vermeden kunnen worden. Het eerste luik over de slachtoffers en hulpverlening werd al voorgesteld, het derde luik over radicalisme volgt later - ze hopen nog voor de zomer te landen. De rode draad doorheen dit tweede luik over veiligheid zal meer dan waarschijnlijk de informatiehuishouding en informatiedoorstroming zijn. 

Voorzitter van de commissie Patrick Dewael (Open VLD) neemt als eerste het woord: hij benadrukt dat er een consensus bereikt is tussen de acht politieke partijen die de commissie telt: "Datgene dat ons bindt is belangrijker dan datgene wat ons scheidt. Dat is niet alledaags, meestal wordt de politiek gekenmerkt door scherpe debatten." Hij uit zijn dankbaarheid richting de experten die de commissie bijgestaan hebben. "Zonder hen hadden we niet kunnen landen met deze aanbevelingen." 

Dewael benadrukt ook dat een consensus niet betekent dat er geen scherpe aanbevelingen geformuleerd zijn geweest. "De hele veiligheidsketen is onder de loep genomen. De aanslagen hebben ons in hart en ziel geraakt. De bevolking stelt zich uiteraard vragen. Ik denk dat een onderzoekscommissie de uitgelezen instantie is om antwoord te geven op de vragen van de bevolking. Wij zijn op zoek gegaan naar disfuncties, maar de bevoegdheid van een commissie is niet om individuele personen te sanctioneren." De verschillende casussen rond onder andere de broers Abdeslam en de broers El Bakraoui worden later nog voorgesteld.

Om de commissie nog even in cijfers uit te drukken: "We hebben 186 getuigen gehoord in 107 hoorzittingen, die in totaal 342 uren geduurd hebben." Of zoals Dewael het zegt: "We zijn niet over één nacht ijs gegaan."