30 jaar Herald of Free Enterprise: de kroniek van de scheepsramp

Assistent-bootsman Mark Stanley is bezig met het schoonmaken van het autodek van de Herald of Free Enterprise. Even later vertrekt hij naar zijn hut om wat bij te slapen tot net voor het vertrek. De Britse roll-on-roll-offboot van rederij Townsend Thoresen zet straks opnieuw koers richting Dover.

Normaal gezien vaart de Herald tussen Calais en Dover, maar de ferry moet een ander schip vervangen dat voor onderhoudswerkzaamheden onbeschikbaar was. Bovendien is de overtocht die 6e maart ook erg populair door een actie van de Britse krant The Sun: voor slechts één pond hebben Britse toeristen een ticketje naar België kunnen bemachtigen. De actie is een succes en door het grote aantal passagiers (459) loopt het inschepen en de afvaart vertraging op.

(lees verder onder foto)

De eerste personenwagens en vrachtwagens komen het schip binnengereden op het benedendek via de boegdeuren van de ferry. Eens het benedendek is gevuld, moet de crew onder leiding van eerste officier Leslie Sabel het bovenste laaddek vullen. Maar de kade in Zeebrugge is daar niet op voorzien.

Kapitein David Lewrey laat daarom de ballasttanks vollopen, zodat zijn schip lager komt te liggen en de rest van de voertuigen het bovendek kunnen oprijden. Een uur later is het inschepen afgerond en wordt de veiligheidsketting vastgelegd aan de boegdeuren. Maar de deuren zelf zullen nooit sluiten. Bootsman Stanley – verantwoordelijk voor de deuren – ligt nog te slapen.

Aan boord van de Herald zijn intussen 80 bemanningsleden, 459 passagiers, 81 auto's, 3 bussen en 47 vrachtwagens. De passagiers warmen zich op in de cafetaria van de ferry, er heerst een uitgelaten sfeer onder de Britse toeristen die er net een leuke uitstap naar het continent hebben opzitten.

Met een officiële vertraging van vijf minuten vertrekt de Herald of Free Enterprise uit Zeebrugge. Maar door het strikte tijdschema waar de ferry aan moet beantwoorden, is elke vorm van vertraging cruciaal.

Door de haast vergeet de kapitein de ballasttanks opnieuw te legen. Hij heeft bovendien van op de brug geen zicht op de boegdeuren én kreeg van officier Sabel het bericht dat alles in orde was. De officier denkt namelijk dat hij tijdens zijn controleronde bootsman Stanley heeft gezien in de verte en veronderstelt daarom dat de deuren dicht zijn.

Aan boord van de Herald is ten slotte ook geen waarschuwingssysteem. Het was destijds trouwens ook niet ongewoon dat een ferry uitvoer met open boegdeuren. Dat was namelijk de snelste manier om de uitlaatgassen uit het laaddek te evacueren. Maar voor de Herald zou het uiteindelijk fataal blijken.

(Lees verder onder foto)

De Herald bereikt het buitenste deel van de haven en is klaar om de volle zee op te gaan. Kapitein Lewrey wil de opgelopen vertraging goedmaken op zee en zet de motoren op volle snelheid, iets wat zijn schip goed de baas kan met een record voor snelste Kanaaloversteek op zak.

Door die hogere snelheid veroorzaakt de ferry veel meer golfslag; het zeewater stroomt het autodek binnen door de open boegdeuren. Daar heeft het water vrij spel want het dek is een langgerekte open ruimte zonder tussenschotten. Het lot van de Herald of Free Enterprise is bezegeld.

Auto’s en vrachtwagens in het ruim beginnen te schuiven. Passagiers voelen plots een eerste stevige schok, maar het schip stabiliseert opnieuw. Diep beneden in het schip blijft het water echter binnenstromen. Crewleden slaan alarm en proberen de brug te waarschuwen, maar er komt geen antwoord.

Vier minuten na de eerste schok raakte de Herald of Free Enterprise opnieuw ernstig uit balans. De ferry helt plots 30 graden naar links. Passagiers worden heen en weer geslingerd en raken gedesoriënteerd. In nog geen minuut tijd kapseist de boot: de lichten gaan uit en het ijskoude zeewater stroomt binnen.

Tijd voor een noodsignaal is er nooit geweest. Als bij wonder strandt de Herald op een zandbank, waardoor de ferry niet verder zinkt. Toch zitten honderden mensen als ratten in de val en dreigen om te komen door verdrinking of onderkoeling.

Vissers die in de buurt rondvaren, zien als eerste dat de Herald in de problemen is gekomen en slaan alarm. Binnen het kwartier al komt een grootschalige reddingsoperatie op gang. Reddingswerkers zijn vrij snel bij de ferry. Ze moeten op de spekgladde romp kruipen om passagiers te kunnen redden.

De eerste mensen die van het wrak worden gehaald, zijn vier vrachtwagenchauffeurs die buiten een sigaretje rookten toen de ramp voltrok. Algauw volgen echter ook de lichamen van de eerste dodelijke slachtoffers.

(Lees verder onder foto)

De reddingsoperatie neemt uren in beslag. Ruim acht uur na het kapseizen worden nog drie Britse vrachtwagenchauffeurs uit de ferry gehaald. Een van hen heeft de aandacht van de reddingswerkers kunnen trekken door met zijn horloge op de wand te slaan.

Het zijn de laatste mensen die levend van de Herald of Free Enterprise worden gehaald. Dan wordt het vloed en dat geeft een gevaarlijke situatie voor de duikers. Zij moeten de reddingsoperatie uiteindelijk staken. De hoop om nog overlevenden te vinden is op dat moment volledig opgegeven.

(Lees verder onder foto)

Na de reddingsoperatie kan de berging van het wrak beginnen. Bij het bergen worden in de weken na de ramp nog verschillende lijken teruggevonden. Het dodental komt uiteindelijk op 193 te staan, het merendeel Britten. Drie vermisten – een baby en twee militairen - worden nooit teruggevonden. Eind april, bijna twee maanden na de ramp, staat de Herald of Free Enterprise weer recht in het water.

Aanvankelijk gaat men ervan uit dat het schip nog kan worden hersteld en snel weer kan varen. Maar er wordt geen koper gevonden en er wordt dan maar beslist om de Herald te slopen. Begin oktober begint de Herald of Free Enterprise aan zijn laatste reis, naar Taiwan waar het schip in maart 1988 gesloopt wordt.

In het najaar van 1987 komt er een Britse onderzoekscommissie naar de ramp. Bootsman Mark Stanley, officier Leslie Sabel en kapitein David Lewrey - die zelf gewond raakten, maar de ramp overleefden - worden daarbij verantwoordelijk geacht voor ernstige nalatigheid. De kapitein en de officier worden ook een tijdlang geschorst. Ook de organisatie binnen rederij Townsend Thoresen en de bouw van het schip worden mee als oorzaak van de catastrofe aangeduid.Tot een strafrechtelijke veroordeling komt het nooit.