"Verder werken aan versterking van Europa"

Merkel begon haar dankwoord met te wijzen op de goede banden tussen Duitsland en België. Maar het grootste deel  van haar toespraak ging over de de toekomst van Europa en de uitdagingen waar we voor staan.

Ze herinnerde eraan dat veel van de realisaties die vandaag heel normaal lijken - zoals het verdwijnen van de binnengrenzen en de eenheidsmunt - er niet zouden gekomen zijn zonder Europese Unie. We moeten deze verwezenlijkingen niet alleen bewaren, maar verder ontwikkelen, zei Merkel.

De bondskanselier merkte op dat Europa momenteel bevangen is door een grote twijfel, onder meer door de brexit, en dat het daarom nodig is om Europa dichter bij de mensen te brengen.

De Europese Unie viert binnenkort haar 60e verjaardag, in het kader daarvan moeten we nadenken waar we met de unie heen willen. Merkel zelf deed vijf voorstellen over waar het volgens haar heen moet:

• We moeten ophouden met "Brussel" de schuld te geven voor alle moeilijkheden die we nationaal ondervinden
• We moeten ons concentreren op zaken die het best Europees opgelost kunnen worden en meer de regionale tradities bewaren
• We moeten leren om Europees sneller beslissingen te nemen
• De beslissingen die we nemen moeten we dan ook uitvoeren
• We moeten beter uitleggen aan de mensen wat we bereikt hebben dankzij de Europese Unie

De Europese lidstaten moeten ook beter leren compromissen te sluiten. Merkel denkt daarbij aan drie belangrijke dossiers:

• Europa moet leren omgaan met de migratie. Er moeten legale manieren komen om naar Europa te komen, illegale migranten moeten teruggestuurd worden en de anderen moeten we integreren
• De strijd tegen het internationale terrorisme
• De binnen- en buitenlandse veiligheid van onze landen

Merkel besloot met een oproep aan de studenten dat het binnenkort aan hen is om deze ideeën met een kritische geest verder te zetten. "Europa is niet alleen politiek, het is ook een uitwisseling van ideeën en mensen", aldus Merkel.

"Laten we vrijheid durven", zo opende premier Charles Michel (MR) zijn toespraak. Die woorden waren een herhaling van de allereerste toespraak die Angela Merkel als Bondskanselier in het parlement hield, 12 jaar geleden intussen. Volgens Michel zijn die woorden vandaag actueler dan ooit. "Die vrede en welvaart lijkt nog steeds vanzelfsprekend, maar als we vrijheid niet durven, dan gaat ook vrede en welvaart verloren."

"De opkomst van populisme en protectionisme bedreigt simpelweg onze vrijheid. Het gebrek aan solidariteit en het afbrokkelen van allianties zijn de uitdagingen van vandaag." Daarna richt hij zich rechtstreeks tot Merkel zelf: "Net daarom zijn we vandaag bijeen. Omdat u solidariteit en verantwoordelijkheid blijft verdedigen in Europa." Daarbij haalt hij Merkels jeugd aan. Als jonge vrouw was ze immers getuige van de bouw van de Berlijnse muur in 1961.

Michel haalt ook de aanslagen in België en Duitsland aan, en concludeert dat "we enkel samen onze vrijheden kunnen blijven verdedigen. Met hand en tand. Want alleen in een vrij Europa kan er vrede en welvaart zijn."

Ook Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) nam het woord tijdens de plechtigheid. "Vandaag mogen we in een ontspannende sfeer samen zijn. Twee Vlaamse universiteiten met wereldfaam verlenen u een gezamenlijk eredoctoraat als onderscheiding voor uw diplomatieke en politieke inspanningen bij de uitbouw van Europa."

Hij eindigt zijn toespraak met de Latijnse spreuk: "In varietate concordia", oftewel "verenigd in verscheidenheid", het motto van de Europese Unie. "Mag, mevrouw Merkel, de onderscheiding die u vandaag ontvangt, een stimulans zijn om, samen met anderen en in die geest, Europa verder uit te bouwen."

Na de plechtigheid wordt Angela Merkel ook nog ontvangen door koning Filip in het koninklijk paleis in Brussel. Het is niet de eerste keer dat koning Filip Merkel verwelkomt. Op 4 maart 2015 bezocht ze ook al het kasteel van Laken. 

Een jaar later prees de koning naar aanleiding van een staatsbezoek van president Joachim Gauck "de houding van solidariteit" van Duitsland "in het licht van de vluchtelingencrisis" en het Duitse engagement voor een sterke Europese Unie.