"Kwetsbare personen niet altijd menswaardig behandeld door gerecht"

De nieuwe wet over bewindvoering voor kwetsbare mensen wordt in vele gevallen uitgehold. Dat staat in een open brief van de zorgsector aan de Vlaamse magistratuur, de Hoge Raad voor de Justitie en de minister van Justitie.

Enkele jaren geleden werd de wet op de bewindvoering grondig hervormd. Daarbij stond de menselijke waardigheid centraal. Er werd voor gekozen om vooral maatwerk toe te passen en bij voorkeur familiale bewindvoerders aan te stellen.

In vele gevallen stelt de vrederechter toch een advocaat aan tegen de wil van de familie in of wordt er op hen ingepraat. Ook kiezen sommige vrederechters automatisch voor de maximale bescherming van persoon en goederen, waardoor kwetsbare personen de zelfstandigheid die ze nog hadden, verliezen.

De Driekoningenbrief is ondertekend door federaties die vele tientallen instellingen en organisaties vertegenwoordigen, zoals ouderverenigingen van kinderen met een beperking, beschut wonen en diensten voor geestelijke gezondheidszorg. Andere opmerkelijke ondertekenaars zijn onder meer de vzw Provincialaat der Broeders van Liefde, de Katholieke vereniging Gehandicapten, Inclusie Vlaanderen, Zorgnet-Icuro, Similes
Vlaanderen en Onafhankelijk Leven.

Juridisch examen

In de open brief worden verschillende cases aangekaart. Families van kwetsbare mensen worden gewantrouwd als ze niet met een professionele bewindvoerder in zee willen gaan. Sociale organisaties krijgen de wind van voren als ze bij sommige vrederechters een woordje doen om minder mondige families bij te staan. Het overleg tussen de vrederechter en de kandidaat-bewindvoerder van de familie verglijdt bij bepaalde vrederechters in een juridisch examen dat vernedert en frustreert.

De instellingen zeggen dat ze "scrupuleus de onafhankelijkheid van de gerechtelijke macht respecteren", maar ze menen anderzijds ook dat "de gerechtelijke onafhankelijkheid niet mag leiden tot rechterlijke onverantwoordelijkheid, willekeur en rechtsonzekerheid". Volgens de zorgsector kan er niet gewacht worden tot de vooropgestelde datum van 2022 voor de evaluatie van de wet.

Geen enkel conflict en toch bewindvoerder aangesteld

In de open brief staat onder meer een verhaal van een moeder die jaren bewindvoerder was over haar zoon in de beste verstandhouding. Er werd plots zonder overleg of noodzaak een professioneel bewindvoerder aangesteld.

"De zoon werkt in een beschutte werkplaats en zij hebben duidelijke afspraken over het bedragje dat maandelijks gespaard wordt en het bedrag waarover hij vrij kan beschikken voor hobby's en dergelijke. Geen enkel conflict. Die moeder heeft ook elk jaar een verslag bij de vrederechter voorgelegd en zij heeft daarop nooit opmerkingen gekregen. Nu kreeg zij, onverwacht, een paar dagen voor Kerstmis een brief van de vrederechter met de mededeling dat zij de bewindvoering niet langer moet opnemen en dat er in haar plaats een jurist werd aangesteld. De mevrouw was danig onder de indruk, maar dacht dat dit kwam omdat zij het niet goed deed, ook al waren er nooit bedenkingen. Maar na een paar weken met de aangestelde jurist als bewindvoerder zien zowel de zoon als de moeder dit helemaal niet meer zitten. De zoon moet nu ineens voor veel zaken toestemming vragen (zaken waarover hij vroeger zelf mocht beslissen) aan een man die hij helemaal niet kent en met zijn autisme is het niet eenvoudig om een vertrouwensband met iemand vreemd op te bouwen", zegt een hulpverlener.

De hulpverlener belde zelf naar het vredegerecht voor opheldering, maar kreeg eerst geen antwoord. Toen hij nog eens belde, kreeg hij een medewerkster aan de lijn die wel wou praten. Blijkbaar hadden de vrederechter en de hoofdgriffier beslist om alle bewindvoeringen door familieleden stelselmatig te vervangen door juristen. Ook de medewerkster op het vredegerecht had het hier erg moeilijk mee. Voor de moeder in kwestie was het te laat om beroep aan te tekenen.

Minister Geens deelt bezorgdheid van zorgsector

Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zegt dat de problematiek die in deze open brief wordt aangekaart hem bekend is. Hij zegt dat hij veel begrip heeft voor de geuite bezorgdheden.

Geens wil de wet ook beter laten uitvoeren en heeft dit onlangs als een prioriteit in zijn beleidsnota aangegeven. De minister heeft de Hoge Raad voor de Justitie in december van vorig jaar deze bezorgdheden overgemaakt. De Hoge Raad bevestigde deze verder te zullen bespreken op de eerstvolgende vergadering van de advies- en onderzoekscommissie.

Er wordt ook gewerkt aan een betere toegankelijkheid van de nieuwe wet voor de burger. Er zal een brochure ter beschikking gesteld worden via de website van de FOD Justitie.

Op dit ogenblik zijn er ook een aantal koninklijke besluiten in de maak die de uitvoering van de wet moeten verbeteren, zoals het koninklijk besluit dat de kosten en erelonen van de bewindvoerders moet regelen. 

Nu mag een advocaat als bewindvoerder een jaarlijkse vergoeding aanrekenen van maximaal 3 procent van het inkomen van de persoon met een beperking. Sommige bewindvoerders interpreteren dit zeer ruim en passen dit niet enkel toe op het loon of de uitkering van de persoon die onder zijn of haar hoede valt, maar ook op schenkingen, erfenissen, terugbetaling van medische kosten en een persoonlijk assistentiebudget.

In augustus besteedde "Het journaal" aandacht aan deze problematiek. Bekijk hier de reportage.

Meest gelezen