Euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden weer ter discussie

Elk jaar overlijden in ons land zo'n 2.000 mensen na euthanasie. Meestal gaat het om mensen die ongeneeslijk ziek zijn - terminale kanker bijvoorbeeld -, maar in 2 à 3 procent van de gevallen gaat het om euthanasie op basis van ondraaglijk psychisch lijden. De voorbije twee jaar ging het telkens om zo'n 50 gevallen. "Dat is niet weinig", zegt psychologe Ariane Bazan in "De ochtend" op Radio 1. "Als je die gevallen één voor één bekijkt, kan je je toch vragen stellen."

Volgens professoren Ariane Bazan (klinische psychologie - ULB), Gertrudis Van de Vijver (moderne wijsbegeerte en wetenschapsfilosofie - UGent) en Willem Lemmens (ethiek - UA) is dat te veel. "Wij zijn gealarmeerd door de toenemende banalisering van euthanasie op grond van psychisch lijden alleen", schrijven ze in een open brief in De Morgen. "Wij dringen erop aan om het toelaten van euthanasie in deze gevallen uit de huidige wetgeving te schrappen."

De ondertekenaars zijn niet tégen euthanasie, maar vinden wel dat ongeneeslijkheid bij psychisch lijden niet objectief kan worden vastgesteld. "Je mag niet vergeten dat een uitzichtloos gevoel eigen is aan bijvoorbeeld iemand in een depressieve fase", zegt Ariane Bazan in de krant. "Bij deze patiënten zegt de wetenschap dat niet zozeer de verschillende therapieën, maar wel de robuustheid van de behandelende therapeut bepalend is. Dat betekent dat je eigenlijk maar alle mogelijke kansen hebt benut als je alle mogelijke therapeuten hebt geprobeerd."

Aanleiding voor de open brief is een euthanasiedossier dat in oktober aan justitie is overgemaakt. Daarbij zou de huisarts de bestaande wettelijke regels niet hebben gerespecteerd.

Wim Distelmans, professor palliatieve geneeskunde (VUB) en voorzitter van de Federale Commissie Euthanasie, is het niet eens met de visie van de briefschrijvers. Hij benadrukt dat euthanasie bij psychisch lijden niet zomaar wordt toegepast. "Het gaat niet op voor iemand die een paar maanden lijdt. Wel voor mensen bij wie na jaren verschillende medicijnen, therapieën en therapeuten niets veranderd hebben."

Distelmans erkent dat psychisch lijden niet objectief is vast te stellen, maar dat geldt volgens hem ook voor ondraaglijke pijn. "Het gaat over lijden ten gevolge van een ernstige aandoening", zegt hij. "Ik vind het merkwaardig dat de briefschrijvers een open brief schrijven naar aanleiding van iemand die naar het gerecht is doorverwezen", zegt hij. "Je schaft toch de verkeersregels niet af omdat iemand door het rood is gereden."

En er is meer. "De gedachte dat de handrem door middel van euthanasie opgetrokken kan worden, kan net de kracht geven om toch verder te gaan", aldus Distelmans. Dat wordt beaamd door Leif-arts Lieven Thienpont, die zegt dat het voor sommige mensen net een geruststelling kan zijn te weten dat er een soort noodrem bestaat die ze zelf kunnen aantrekken. Het is net die geruststelling die hen ertoe kan aanzetten verder te leven. "In een democratische maatschappij vind ik het duidelijk dat mensen die ondraaglijk lijden - ten gevolge van een uitbehandelde psychiatrische ziekte of een fysieke aandoening - het recht hebben om aan de noodrem te trekken."

Euthanasie is sinds 2002 toegelaten in ons land, na jaren van discussie en verzet, vooral vanuit kerkelijke hoek. Ruim twee jaar geleden bevestigde aartsbisschop André Léonard nog de "sterkste reserves aangaande de depenalisering van euthanasie".

De discussie maakt alvast weinig indruk op Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten. "Ik zie niet meteen een reden om de wet aan te passen", reageert ze in "De ochtend". Zelf meester zijn over je eigen leven - en dus ook over je eigen dood - noemt ze een liberaal principe.

Volgens de wet is levensbeëindiging pas mogelijk als er sprake is van aanhoudend ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd en dat het gevolg is van een ongeneeslijke aandoening. Het verzoek tot euthanasie moet van de patiënt zelf komen en moet vrijwillig, overwogen en herhaaldelijk gebeuren.

Voor terminaal zieke patiënten moeten twee artsen worden geraadpleegd. Bij niet-terminale aandoeningen is het advies van een derde arts verplicht. Het moet dan gaan over een specialist van de aandoening van de patiënt of over een psychiater.

Tussen het verzoek om euthanasie en de uitvoering ervan moet een maand wachttijd zijn. Bij terminale ziekten mag de euthanasie onmiddellijk na het verzoek worden uitgevoerd.