"Vandaag eet de politiek zijn mensen veel sneller op"

We ontmoeten Guy Tegenbos in Leuven. Daar moet hij later op de dag nog een debat over de gezondheidszorg – een van zijn dada's – in goede banen leiden. We hebben een ruime marge ingerekend voor het gesprek, opdat onze praatgast nog op tijd op zijn andere afspraak kan zijn. Maar algauw blijkt dat de voorziene twee uur toch krap zullen worden: nog voor Tegenbos een microfoon krijgt opgespeld en de camera loopt, begint hij ons te onderhouden met een anekdote, ja zelfs een hoogtepunt uit zijn carrière.

“De nota waarmee toenmalig minister Luc Van den Bossche de ambtenarij wou hervormen. Hij had dat plan een onmogelijke naam gegeven. Omdat het werd voorgesteld rond de geboortedatum van Nicolaas Copernicus, hebben wij het dan maar de Copernicus-nota genoemd.” En zo is het plan van Van den Bossche de politieke geschiedenis ingegaan als het Copernicusplan, zoals Tegenbos het had omgedoopt.

Uiteindelijk nemen we plaats aan tafel, waar Tegenbos twee balpennen en een adreskaartje op neerlegt, kennelijk om zich op zijn gemak te voelen, klaar voor het gesprek.

Wanneer Guy Tegenbos de Wetstraat van vandaag vergelijkt met toen hij begon als politiek journalist in 1984, dan valt hem vooral op dat alles “veel mobieler” is geworden.

“De carrières van de politici zijn veel korter geworden en ze spelen in alle dossiers veel korter op de bal. Dat heeft tot gevolg dat het minder makkelijk is om langetermijnzaken te verdedigen, nog meer dan vroeger zijn politici gericht op korte termijn. Dat is een van de redenen waarom het zo lang duurt in dit land om de pensioenen te hervormen want zo'n hervorming levert morgen geen vreugde op.”

Met andere woorden, politici hebben vandaag de dag veel minder de tijd om te rijpen. Een luxe die bijvoorbeeld oud-premier Jean-Luc Dehaene wel nog had.

Een evolutie die volgens Guy Tegenbos overigens niet noodzakelijk negatief is, want zo krijg je makkelijker nieuwe mensen in de politiek. “Al heb je dan wel tegengewichten nodig; sterke administraties en een sterk middenveld. Maar de administratie wordt in ons land voortdurend gekortwiekt door de kabinetten en het middenveld komt niet meer tot akkoorden. Dat maakt het land zwak.”

Een tweede belangrijke evolutie die Guy Tegenbos tijdens het gesprek aanhaalt, is de ontzuiling van de maatschappij.

“In het begin van mijn loopbaan domineerden de zuilen nog het spel. Heel de samenleving luisterde naar die grote gedachtestromingen. Vandaag is dat allemaal weg: het volk denk veel onafhankelijker en de media zijn veel onafhankelijker, de samenleving is helemaal opengebroken.”

Zelfs de politiek is volgens Tegenbos in de loop der jaren door die ontzuiling veel onafhankelijker geworden. “Een CD&V'er is niet noodzakelijk een christen en een christen zit niet noodzakelijk bij de CD&V. Vandaag kunnen we veel meer discussie hebben. Daardoor zijn de partijprogramma's ook veel relevanter geworden.”

Dat de vooruitgang in tijd ook een vooruitgang in de (politieke) zeden kan zijn, bewijzen de “kleine dienstverleningen” die politici tot in de jaren 80 nog leverden aan mensen uit hun nabije omgeving. “Die aftakeling van het publieke domein door de politieke partijen is in Vlaanderen weg”, constateert Tegenbos.

In een van zijn laatste commentaarstukken voor De Standaard bouwt Guy Tegenbos een waarschuwing in. Als de SP.A er niet in slaagt om de interne strubbelingen op te lossen, dan kan ze haar taak als oppositiepartij niet naar behoren uitoefenen en dreigt de democratie op termijn op losse schroeven te komen staan. In de loop der jaren zag de “senior writer Wetstraat” van De Standaard wel vaker dieptepunten in onze parlementaire democratie.

“De periode 2007 tot 2010 was zo'n absoluut dieptepunt; men vond toen over niets overeenstemming”, herinnert Tegenbos zich. “En op zulke momenten zie je de mooie bloempjes bloeien. In het parlement zijn toen een paar heel belangrijke bochten genomen door politici van verschillende partijen. De N-VA vond bijvoorbeeld overeenstemming met mensen van de PS en de MR over de krijtlijnen van een nieuw asielbeleid, il faut le faire!”

Dat absolute dieptepunt ligt intussen alweer een aantal jaren achter ons, maar ook vandaag is het volgens Guy Tegenbos geen hoogvlieger. “Er is nu een andere coalitie die de zaken anders wil aanpakken. Het is goed dat je een kanteling kan hebben, dat hoort bij de democratie. Maar de afgelopen maanden hebben de regeringspartijen meer gekibbeld dan geregeerd. Bovendien blijf ik een fundamenteel probleem hebben met het feit dat er maar één Franstalige partij in de regering zit. Dat is een scheve regering. Als zich dat zou voordoen aan Vlaams kant, zou ik dat als politiek commentator niet aanvaarden.”

Het kan vruchtbaar zijn om een terugblik af te sluiten met een vooruitblik. Laat ons dat doen met een topic dat Guy Tegenbos in zijn carrière steeds van nabij gevolgd heeft: de staatshervormingen. Eerder deze week raakte bekend dat de Vlamingen steeds minder geïnteresseerd zijn in het communautaire.

“Dat is normaal, dat gaat met ups en downs”, verklaart Tegenbos. "Waarom zou je nu aan een zevende fase van de staatshervorming beginnen, als de zesde nog maar amper in begin van uitvoering is. De Vlaamse kiezer is geen onnozelaar, je kan de spanning rond het communautaire thema niet constant handhaven. Maar we weten dat de bevoegdheidsverdeling van de zesde hervorming echt niet goed is en tegen de volgende verkiezingen wordt het communautaire opnieuw belangrijk."