Huiszoekingsbevel schrappen voor illegalen: hoe wettelijk is het?

De politie zonder huiszoekingsbevel laten binnenvallen bij mensen zonder papieren. Dat vraagt de Dienst Vreemdelingenzaken. Maar kan de regering zoiets invoeren? Ja, zo blijkt uit een kleine rondvraag bij specialisten, maar er duiken wel al snel bezwaren op.
AP2013

Wanneer de politie iemand wil oppakken die illegaal in ons land verblijft, staat ze al te vaak voor een gesloten deur, waardoor ze niets kan doen zonder huiszoekingsbevel. En zo'n bevel loskrijgen bij de onderzoeksrechter is blijkbaar lastig. De Dienst Vreemdelingenzaken trekt aan de alarmbel. Staatssecretaris Theo Francken (N-VA) heeft begrip en onderzoekt de mogelijkheden in een werkgroep.

Maar bij de ngo's is meteen te horen dat wat Vreemdelingenzaken wil, in strijd is met de wet. "Het is niet omdat mensen hier illegaal zijn dat ze geen grondrechten meer hebben", bevestigt Koen Lemmens, hoofddocent mensenrechten aan de KU Leuven. "Maar de discussie staat nog maar aan het begin en de staatssecretaris lijkt me bewust van die spanningen."

Alles hangt ervan af hoe men het concreet wil aanpakken, luidt het bij specialisten in de materie. "Als men zegt: we hebben een bepaalde groep (mensen zonder papieren, red.) waarvoor we een uitzondering maken en die gaan we anders behandelen, dan is het evident dat dat niet zonder slag of stoot zal gaan", zegt Lemmens.

"Een asielbeleid moet ook uitgevoerd kunnen worden"

Concreet wil dat zeggen dat klagers naar het Grondwettelijk Hof zouden kunnen stappen op basis van artikel 10, het gelijkheidsbeginsel, en artikel 11, dat discriminatie verbiedt. Ook artikel 15, de onschendbaarheid van de woning, wordt genoemd.

Anderzijds zijn er nu al uitzonderingen waarbij de politie zonder huiszoekingsbevel kan opereren, zegt professor publiek recht Paul Van Orshoven, bijvoorbeeld bij betrappingen op heterdaad. Volgens hem schermen de belangenverenigingen al te snel met inbreuken op de grondwet.

"Men maakt daar veel spektakel rond. Maar dit heeft niets te maken met het recht op privacy, schending van de woonst of mensenrechten", zegt hij. Volgens hem is het vooral een kwestie van een evenwicht vinden en efficiënter werken. "Een asielbeleid moet ook uitgevoerd kunnen worden. Men belet de politie nu om haar taak uit te voeren."

"Het is een keuze"

Het voorstel van Vreemdelingenzaken hoeft dus niet noodzakelijk in tegenspraak te zijn met de grondwet. Dat zegt ook Emmanuel Vandenbossche, professor grondwettelijk recht aan de VUB. "Het is een keuze die je maakt: ben je voor of tegen? Het is niet zo dat er geen nieuwe initiatieven genomen kunnen worden inzake bepaalde categorieën van mensen."

Vandenbossche benadrukt ook dat klagers die naar het Grondwettelijk Hof stappen, niet automatisch gelijk krijgen. Er zijn heel wat voorbeelden waar de regering in het gelijk werd gesteld, zegt hij.

"Moeilijke uitdaging"

"Het is niet zo dat er geen inmenging in de grondrechten kan zijn, maar het moet proportioneel zijn", zegt Lemmens daarover. Volgens hem staat de werkgroep wel voor een moeilijke uitdaging. Eerst zal de maatregel getoetst moeten worden aan het Belgische recht. Men zal goed moeten oplijsten waar allemaal een huiszoekingsbevel voor nodig is, luidt het.

Daarnaast moet de wetswijziging getoetst worden aan het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens. Daar is er een mogelijk probleem met artikel 8, dat de privacy beschermt en met artikel 14, het niet-discriminatiebeginsel. Een eventuele procedure voor het Mensenrechtenhof in Straatsburg is een werk van lange duur. Tegen dat er een uitspraak is, zou de praktijk al een aantal jaar ingevoerd zijn. De regering zou dus de kat uit de boom kunnen kijken.

"Finale beslissing ligt bij de politiek"

Maar is het voorstel van Vreemdelingenzaken nu realistisch? Volgens Lemmens is het heel gevoelige materie en zal het in de praktijk "heel moeilijk" zijn voor de regering om het huiszoekingsbevel overbodig te maken in zaken van mensen zonder papieren. "Het zal eerder een njet zijn", meent hij.

Van Orshoven en Vandenbossche zien minder problemen. De drie specialisten komen overigens tot dezelfde conclusie: de finale beslissing ligt bij de politiek. Als die een consensus vindt waarvoor er een meerderheid is, kan het ingevoerd worden. Met op voorhand het besef dat er wellicht gerechtelijke procedures zullen volgen.

Meest gelezen