Precisiewerk op de begraafplaats

Dit is het derde en laatste deel in onze bijdrage over de Commonwealth War Graves Commission in België. Morgen beleeft de Commission een primeur met de opendeurdag op de militaire begraafplaats van Saint-Symphorien in Bergen, waar u vanaf 10 uur terechtkan voor onder meer rondleidingen en demonstraties.

De kenmerkende witte grafstenen op de Commonwealth begraafplaatsen zijn bovenaan licht gebogen. Ook in Lijssenthoek staat een zee van witte stenen, mooi naast elkaar gezet in lange symmetrische rijen. Het gaat om Portland-zandsteen die uit Groot-Brittannië werd aangevoerd. Die steensoort is relatief zacht, waardoor na de vele tientallen jaren de inscripties wel eens kunnen vervagen.

We ontmoeten Yves Depoorter, die net een grafsteen aan het hergraveren is. Het is best een zware taak, niet enkel fysiek maar ook mentaal omdat ze veel concentratie vereist, zegt hij. "Uitschieten" is immers uit den boze.

Fysiek is het werk zwaar, omdat je er vaak gebogen bijzit, in een erg ongemakkelijke positie. Eén steen is dan ook niet zomaar snel-snel gedaan. "We graveren 5 tot 7 stenen per dag", zegt Depoorter. "Veel hangt natuurlijk af van de lay-out. Wat staat er op de steen? Als er een lange persoonlijke boodschap staat - onderaan de steen konden de familieleden een specifieke boodschap van maximum 4 lijnen laten plaatsen, red. - en/of een ingewikkeld embleem, dan maakt dat een heel verschil."

De reeks grafstenen lijkt eindeloos, maar Depoorter en zijn collega's doen hun werk met veel geduld en toewijding. Graveerders krijgen eerst een opleiding in calligrafie, om de typische letters, die op de stenen worden gebruikt, te leren schrijven. De CWGC stelt als doel dat er hier in deze regio in West-Vlaanderen 4.000 stenen per jaar opnieuw gegraveerd worden.

Vaak worden graveerders of hoveniers aangesproken door bezoekers. "Wat ze ons zoal vragen? Waarom we echt alle stenen moeten doen, bijvoorbeeld, en niet enkel degene die er slecht aan toe zijn?" Het antwoord is eenvoudig. Iedereen is gelijk voor de wet. Hoog of laag in rang, gewone soldaat of korporaal... iedereen krijgt dezelfde behandeling, want zij zijn evengoed gesneuveld . "Stel dat er familie op bezoek komt en die merkt dat de grafsteen van hún gesneuvelde niet is gedaan. Wat zouden we hen dan moeten antwoorden?"

"Een andere vraag die we vaak krijgen, is of de persoon die vermeld is op de steen daar ook daadwerkelijk onder ligt. Ik kan u verzekeren dat het zo is. De slachtoffers hier kwamen van het ziekenhuis." Depoorter toont enkele grafstenen. "Bijna alle gesneuvelden hebben een leeftijd."

Er is niet enkel het hergraveren. Sommige stenen vertonen een gebrek(je) en moeten worden vervangen. Een team van inspecteurs komt checken welke stenen er eventueel niet goed aan toe zijn.

Daarbij worden 3 categorieën opgemaakt: stenen die moeten worden vervangen binnen dit en 2 jaar, 4 jaar of 8 jaar. Yves toont me enkele stenen waar onderaan discreet een rood kruisje is aangebracht. Die stenen zullen binnenkort worden weggehaald en vervangen. In zo'n geval installeert de CWGC een "temporary marker", een tijdelijke surrogaatgrafsteen met de boodschap dat de steen zelf vervangen wordt.

Overigens is van iedere steen een layout bewaard in het archief. Als er een boodschap verdwenen is of onleesbaar is geworden, kan die op die manier nog in een databank worden teruggevonden. De stenen worden elke herfst door de hoveniers ook behandeld tegen mogelijke schimmels.

Lijssenthoek is na Tyne Cot de grootste Britse begraafplaats in België en telt bijna 10.700 graven. Sinds enkele jaren heeft Lijssenthoek een bezoekerscentrum.

Naast slachtoffers uit het Britse Gemenebest rusten hier ook 35 Chinese slachtoffers, die kort na de oorlog overleden toen ze hier kwamen helpen bij de opruiming en de heropbouw.

Lijssenthoek is ook de rustplaats voor één vrouwelijk slachtoffer, de verpleegster Nellie Spindler. Zij is een van de weinig vrouwelijke slachtoffers op een Brits militair kerkhof. Het graf ligt aan de voorkant van het grote domein en is makkelijk terug te vinden door de vele mini-poppies die voor het graf staan.