Uitvaarten in België: de Vlaams-Waalse verschillen

Marysia Kluppels is woordvoerster van de DELA-groep, een uitvaartketen die actief is in heel België, en is op pad geweest in de verschillende regio's. De verschillen in gewoonten, beginnen al meteen na het overlijden van een persoon en zetten zich door tot na de crematie of begrafenis, zo blijkt.

"In Vlaanderen ligt de overledene veelal op een bed en is het lichaam zichtbaar. In Wallonië daarentegen ligt de overledene bij de begroeting altijd in een kist. Die is, afhankelijk van de wens van de nabestaanden, al dan niet gesloten."

Bij het groeten ligt meteen ook nog een ander groot verschil. "In Vlaanderen gebeurt dat meestal in een mortuarium in een ziekenhuis of in een funerarium bij een uitvaartondernemer. Nabestaanden brengen een kort bezoekje, zien een open kist en schrijven iets in het rouwregister. Familie is niet constant aanwezig wanneer de anderen komen groeten", aldus Kluppels.

In Wallonië gebeurt het groeten over het algemeen minder formeel, en wordt er meer tijd genomen. En daarvoor worden ook de omstandigheden aangepast, door de "koude" omgeving wat gezelliger te maken.

"Mensen die willen groeten brengen een bezoek aan de familie in een "salon" bij de begrafenisondernemer, bijvoorbeeld gedurende 2 à 3 dagen. Er is een kitchenette om de mensen iets te kunnen aanbieden en af en toe gaat men wel eens een kijkje nemen bij de overledene die in een gesloten kist in de aanpalende kamer ligt. Familie is dus meestal wel aanwezig wanneer anderen komen groeten en dit gedurende diverse dagen." (in Vlaanderen is de 24 uurskamer wel weer in opmars, waarbij de familie de sleutel krijgt van een ingerichte rouwkamer zodat de overledene constant bezocht kan worden).

De tijden veranderen natuurlijk ook. "Vroeger gebeurde het nog vaak dat een overledene gewoon in huis opgebaard lag en men dan een tas koffie kwam drinken. Nu moet het lichaam zo snel mogelijk weg: terwijl de dood vroeger iets was van de mensen, is de dood nu iets van dokters, ziekenhuizen en begrafenisondernemers."

Voorts is groeten in de kerk voor de uitvaart "not done" in Wallonië, in Vlaanderen wel.

De termijn binnen dewelke de overledene begraven moet zijn, is per gemeente vastgelegd, maar is traditioneel veel korter in Wallonië dan in Vlaanderen. In Vlaanderen komt die gemiddeld uit op 7 dagen, in Wallonië op 4 à 5 dagen.

In Vlaanderen werken we met de traditionele rouwbrieven, omdat die de mensen nog op tijd kunnen bereiken voor de uitvaartplechtigheid. In Wallonië is het korter dag en zijn brieven minder populair. Om iemands dood bekend te maken, wordt er voor de "faire-parts" veel vaker met rouwadvertenties in de krant gewerkt meteen na het overlijden. Die zogenoemde necrologie-rubriek is er veel uitgebreider. In Vlaanderen is dit systeem vooral in Limburg nog in zwang.

De koffietafel mag dan wel een jarenlange traditie hebben in Vlaanderen, in Wallonië verloopt het allemaal wat soberder. Daar houden ze het meer op simpele rouwtafels onder de naam "collation" of "réception", en het blijft veelal beperkt tot broodjes of "pistolets". De "Vlaamse" koffietafels winnen wel meer terrein.

Oudere mensen in Wallonië vinden het fenomeen nog steeds wat bizar. "Een warme maaltijd - zoals in West-Vlaanderen en Limburg de gewoonte is - vinden ze er helemaal "over", zegt Marysia Kluppels.

Een uitvaart is iets goedkoper in Wallonië dan in Vlaanderen. DELA hield een grootscheeps onderzoek waarbij facturen naast elkaar werden gelegd over een periode van 30 jaar.

"Uit dat onderzoek blijkt dat een uitvaart in Vlaanderen gemiddeld 4.010 euro kost (zonder koffietafel, zonder concessie, enz.). Dat is 666 euro meer dan in Wallonië, waar een uitvaart gemiddeld uitkomt op 3.344 euro. Het Belgische gemiddelde is 3.910 euro, maar daar is de prijs van een grafmonument - zoals bv. een grafzerk die toch al gauw 2.000 euro kost - niet in opgenomen, gezien de verschillende mogelijkheden en de prijsverschillen. Vaak zullen de uiteindelijke kosten voor de uitvaart dus hoger liggen dan dit gemiddelde", klinkt het.

"Het is zowat de meest gestelde vraag die we krijgen: hoeveel kost een uitvaart", zegt Marysia Kluppels. "Maar het hangt er natuurlijk allemaal van af hoe bescheiden of hoe uitgebreid of hoe gepersonaliseerd je het wil. Met koffietafel, concessie en rouwjuwelen inclusief, moet je gemiddeld rekenen op 5.000 tot 7.000 euro." In 30 jaar tijd is de kostprijs van een uitvaart verdrievoudigd.

In Vlaanderen is het inmiddels perfect mogelijk om een stukje van de overledene altijd dichtbij te hebben, via rouwjuwelen of sierurnen bijvoorbeeld waarin een deel van de stoffelijke asresten worden bewaard.

In Wallonië is het nog maar een paar jaar mogelijk om de as mee naar huis te nemen, of om de as te delen. Het fenomeen van rouwjuwelen en sierurnen raakt er daardoor pas nu echt in ontwikkeling.

Overigens werd vorig jaar het "overslagpunt" bereikt met voor het eerst meer crematies dan teraardebestellingen, en er zijn geen aanwijzingen dat die trend zou keren. "Iemand die na zijn dood in de oven moest, dat stond vroeger gelijk met het vagevuur. Nu is dat anders."

De as brengt meer mogelijkheden om iets tastbaars over te houden om de overledene te herinneren. Een sierurne voor in huis, rouwjuwelen dus of zelfs een tatoeage zijn mogelijk.