Extreemlinks in de marge van de Vlaamse politiek
De extreemlinkse Partij van de Arbeid vindt haar oorsprong in de jaren 60, in de studentenvakbond SVB, een progressieve tak binnen het nationalistische Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbod (KVHV) aan de Leuvense universiteit. De Studenten Vakbeweging wierp zich op als een groeiende progressieve stroming. Grote namen zijn Ludo Martens en Walter De Bock. Zij trekken van leer tegen de conservatieve leiding van het KVHV.
Martens (foto) profileert zich als ideoloog de SVB, maar haalt ook fel uit naar de katholieke geestelijkheid. Dat kunnen ze in Leuven niet echt appreciëren: Martens mag niet meer studeren in Leuven en scheurt met zijn SVB af van het KVHV. Ze raken in de ban van Karl Marx, Vladimir Lenin en Mao Zedong. Martens zelf trekt naar de universiteit van Gent, waar hij weer actief wordt in de studentenbeweging.
Inspiratie uit het oosten
In de jaren 70 zoekt de SVB naar aanleiding van de mijnwerkersstaking contact met de mijnwerkers in Limburg. Er worden ook bruggen geslagen met arbeiders en de Derde Wereldbeweging. Die pogingen monden uit in de beweging AMADA: Alle Macht aan de Arbeiders. In dezelfde periode bouwt AMADA ook de dokterspraktijken van Geneeskunde voor het Volk uit, onder meer onder impuls van dokter Kris Merckx (foto).
Aanvankelijk is AMADA een beweging die vooral vanop het terrein vertrekt, maar geleidelijk aan komt er toch zoiets als partijstructuren. De blik wordt alsmaar meer gericht op het Chinese communisme. De lijn van de intussen zieltogende KPB en van de trotskistische Revolutionaire Arbeidersliga (RAL) wordt afgewezen. “Te revisionistisch of te veel in dienst van het imperialime”, vindt AMADA. In die periode verkopen AMADA-activisten mandarijntjes ten voordele van het verzet in Afghanistan. Let wel: het gaat dan om mujahedin die strijden tegen de Russen, ook met de steun van de VS.
Merckx en Martens werken het liefst op het terrein: in de gezondheidszorg, bij stakingen, … Deelname aan de parlementaire democratie is niet het hoofddoel, wegens te burgerlijk.
Op weg naar meer gematigdheid en enig succes
De dood van Mao en de hervormingspolitiek van zijn opvolger Deng Xiaoping nopen AMADA tot een herpositionering. Dat leidt in eerste instantie tot een nieuwe naam: Partij van de Arbeid van België (PVDA). In de loop van de jaren 90 laat de nieuwe partij het idee van de proletarische revolutie grotendeels voor wat het is en is medewerking aan de parlementaire democratie geen vies idee meer.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2000 haalt de PVDA enkele zetels, onder meer in Zelzate en Hoboken. Niet toevallig staat Geneeskunde voor het volk sterk op die plaatsen. Dicht staan bij de noden aan de basis kan dus lonen in een parlementaire democratie.
Op regionaal en federaal vlak loopt het minder gesmeerd, ondanks pogingen om de partij open te stellen. In 2003 blijkt de samenwerking met de Arabisch-Europese Liga geen succes, en het zelfde geldt in grote mate voor de pogingen om verruimers zoals Dirk Tuypens, Jonas Geirnaert of Tine Van Rompuy (foto) binnen te halen en een prominente plaats op de lijst te geven: tot nu toe is de PVDA nooit vertegenwoordigd geraakt in het Vlaamse of federale parlement. Bij de verkiezingen van 2010 haalt ze zo’n 1,3 procent van de stemmen.
Nochtans heeft de partij intussen een nieuwe voorzitter. Peter Mertens (foto) heeft de meer radicale Ludo Martens opgevolgd en zweert maoïsme, stalinisme en andere “ismen” af. Hij lijkt er wél in te slagen meer mensen aan te spreken. Zijn boek “Hoe durven ze?” blijkt een bestseller in deze tijden van crisis.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 gaat de PVDA er weer op vooruit en haalt ze zetels in verschillende gemeente- en districtsraden. Van een echte doorbraak is nog geen sprake, maar het is wat het is. In Borgerhout wordt Zohra Othman zelfs de eerste PVDA-schepen ooit.
Kan de PVDA de electorale vooruitgang verzilveren op 25 mei? Die vraag geldt ook voor de Franstalige vleugel PTB, in Brussel en Wallonië. De partij spint in elk geval garen bij de crisis en de pijn waartoe een aantal besparingsmaatregelen van de regering hebben geleid. Maar of er genoeg garen zal zijn om een stevig parlementair netwerk te weven, zal nog moeten blijken.
