Institutionele hervormingen
De Franstaligen staan huiverachtig tegenover een nieuwe staatshervorming, terwijl heel wat Vlamingen die "onverwijld" door het parlement willen jagen. Is ons federale landje gedoemd om van de ene slepende onderhandeling naar de andere te strompelen, zonder dat de institutionele hervorming ooit "af" is?
Een "vodje papier"
Er zijn maar weinig landen in de wereld die zo vaak een staatshervorming, groot of klein, doorvoeren als België.
Om de zoveel jaar wordt onze grondwet, die de basisstructuur van onze staat regelt, door elkaar geschud. De laatste versie van onze grondwet dateert van 1994, maar ze is sindsdien al 28 keer gewijzigd, hoewel uiteraard niet alle wijzigingen te maken hadden met nieuwe bevoegdheden voor de deelstaten. In de voorbije 40 jaar zijn er 4 grote grondwetswijzingen doorgevoerd. De structuur van de Belgische staat zoals beschreven in de grondwet van 1994, lijkt nog maar weinig op die van 1831.
In de Verenigde Staten daarentegen werkt men nog altijd met dezelfde grondwet van 1783, die in 3 eeuwen amper 28 amendementen heeft gekregen. In vergelijking met de Belgische grondwet lijkt die van de VS een lichtbaken van stabiliteit. Geen wonder dat aan de overkant van de oceaan de "constitution" een bijna sacraal document is, terwijl het bij ons wel eens als een “vodje papier” wordt omschreven.
In de Verenigde Staten daarentegen werkt men nog altijd met dezelfde grondwet van 1783, die in 3 eeuwen amper 28 amendementen heeft gekregen. In vergelijking met de Belgische grondwet lijkt die van de VS een lichtbaken van stabiliteit. Geen wonder dat aan de overkant van de oceaan de "constitution" een bijna sacraal document is, terwijl het bij ons wel eens als een “vodje papier” wordt omschreven.
Work in progress?
In de VS kennen ze dan ook geen Brussel-Halle-Vilvoorde, opstandige burgemeesters in de Voerstreek of Vlaams-Waalse tegenstellingen. En dat is meteen ook de voornaamste oorzaak van de institutionele hervormingen die ons land overspoelen: de verschillen tussen de twee taalgemeenschappen en daaruit voortvloeiend de eis van de Vlamingen om het “zelf te doen”.
De opeenvolgende staatshervormingen hebben wel degelijk een aantal lonten uit het communautaire kruitvat kunnen halen, maar er ontstond een soort van institutionele paradox. Door de communautaire verschillen werden bevoegdheden overgeheveld naar de deelstaten, waardoor meestal de vrede terugkeerde in een aantal dossiers. Maar daardoor ontstond vaak een eigen dynamiek, waardoor verschillen op andere dossiers naar boven kwamen en weer de eis naar boven kwam om te… federaliseren. Is België dan veroordeeld tot een soort van “work in progress”, een land dat nooit “af” is en waar politici voortdurend sleutelen aan de staatshuishouding?
De opeenvolgende staatshervormingen hebben wel degelijk een aantal lonten uit het communautaire kruitvat kunnen halen, maar er ontstond een soort van institutionele paradox. Door de communautaire verschillen werden bevoegdheden overgeheveld naar de deelstaten, waardoor meestal de vrede terugkeerde in een aantal dossiers. Maar daardoor ontstond vaak een eigen dynamiek, waardoor verschillen op andere dossiers naar boven kwamen en weer de eis naar boven kwam om te… federaliseren. Is België dan veroordeeld tot een soort van “work in progress”, een land dat nooit “af” is en waar politici voortdurend sleutelen aan de staatshuishouding?
Federale schatkist is leeg
Tot voor kort verliep een Belgische staatshervorming ondanks woordenwisselingen en nachtelijke vergaderingen relatief eenvoudig. In het begin eiste vooral de Waalse beweging meer economische bevoegdheden, terwijl de Vlamingen graag autonomie wilden hebben op cultureel gebied. Bij de vorige grote staatshervorming in 2001, werden de extra Vlaamse bevoegdheden “gekocht” met extra geld voor het Franstalig onderwijs.
Maar de grote staatshervorming die de Vlaamse partijen wilden realiseren na de verkiezingen van twee jaar geleden, wou dan toch niet lukken. Zelfs meerdere formateurs, koninklijke bemiddelaars en hier en daar een koninklijke verkenner bleken niet in staat de verschillende neuzen in dezelfde richting te duwen. Oorzaak: te arrogante eisen van Vlamingen volgens de één, neurotische verlatingsangst van de Franstaligen volgens de ander.
Maar de grote staatshervorming die de Vlaamse partijen wilden realiseren na de verkiezingen van twee jaar geleden, wou dan toch niet lukken. Zelfs meerdere formateurs, koninklijke bemiddelaars en hier en daar een koninklijke verkenner bleken niet in staat de verschillende neuzen in dezelfde richting te duwen. Oorzaak: te arrogante eisen van Vlamingen volgens de één, neurotische verlatingsangst van de Franstaligen volgens de ander.
Volgens voormalig premier Yves Leterme zijn “de grenzen van het federale overlegmodel” bereikt. Analisten wijzen echter op een andere, dieperliggende oorzaak: de financiering van de federale staat. Door de opeenvolgende staatshervormingen is er systematisch geld gevloeid van de federale staat naar de deelstaten. Zo kan er geen federaal geld meer gebruikt worden om een staatshervorming verteerbaar te maken en dreigt de federale staat zonder middelen te vallen. Daardoor worden alle toekomstige onderhandelingen nog eens bemoeilijkt.
Institutionele hervormingen zullen er dus zeker nog komen, het surrealistische schilderij genaamd België is nog verre van af.
Institutionele hervormingen zullen er dus zeker nog komen, het surrealistische schilderij genaamd België is nog verre van af.
