5 tot 11 oktober 1916: Duitse onderzeeër in actie voor kust VS

Een Duitse onderzeeër heeft op één dag vijf schepen doen zinken nabij de Amerikaanse kust.

De U-53 onder kapitein-luitenant Hans Rose lag nabij het eiland Nantucket, niet ver van de havenstad Newport in Rhode Island. De U-boot hield de hele dag een aantal schepen tegen en controleerde de lading.

Vijf schepen - drie Britse, een Noors en een Nederlands - werden tot zinken gebracht, meestal met een torpedo, een keer met een op het schip geplaatste springlading. Alle bemanningsleden en passagiers kregen de tijd om de schepen te verlaten, zodat er geen slachtoffers vielen.

Een paar andere schepen met een onschuldige lading mochten ongehinderd verder varen. Rose liet ook een groot Brits passagiersschip passeren omdat hij niet kon instaan voor de veiligheid van de passagiers.

Hans Rose (links) en 2 leden van zijn staf

17 Amerikaanse destroyers kwamen ter plaatse en pikten de opvarenden op, waarna de U-53 verdween.

Het optreden van Rose wordt nog sensationeler als men weet dat hij de dag daarvoor de haven van Newport was binnengevaren en er de marineautoriteiten was gaan begroeten. Een Amerikaans admiraal bracht zelfs een bezoek aan de duikboot, vergezeld van zijn vrouw en zijn dochter.

De Britten reageren woedend, vooral omdat de Amerikaanse destroyers niet tegen de U-53 zijn opgetreden. Maar de VS konden als neutraal land niet tussenkomen en Rose heeft alle internationale regels gerespecteerd.

De Amerikaanse president Wilson heeft wel een gesprek gehad met de Duitse ambassadeur. Hij drukte zijn bezorgdheid uit over het stijgende aantal U-bootaanvallen voor de Amerikaanse kust.

De bemanning van de U-53 pooseert tijdens het bezoek in de haven van Newport; ook de beginfoto bij dit artikel is in Newport gemaakt ( Library of Congress)

De Roemeense invasielegers in Transsylvanië zijn nu helemaal teruggedreven.

Het 2e Roemeense leger viel op 4 oktober nabij Kroonstad (Brașov in het Roemeens of Brassó in het Hongaars) het Duitse leger van generaal von Falkenhayn aan, maar werd teruggeslagen.

Daardoor moeten de Roemenen Kroonstad opgeven, nog geen anderhalve maand nadat ze deze belangrijke stad hadden veroverd.

Ook het 4e leger dat in het oosten van Transsylvanië oprukt, moet wijken voor een Duitse en Oostenrijk-Hongaarse tegenmacht.

Roemeense militairen neergemaaid door een Duitse mitrailleur nabij Kroonstad

De Italianen hebben opnieuw een offensief aan de Isonzo gevoerd. Het achtste in vijftien maanden.

Bedoeling was om de posities rond de veroverde stad Gorizia te versterken. Maar opnieuw waren er zoveel verliezen dat de aanval al na drie dagen werd stopgezet.

Onder de Italiaanse gesneuvelden bevindt zich de futuristische architect Antonio Sant'Elia (28). Hij was befaamd voor zijn ontwerp van de Città Nuova, de ideale stad van de toekomst.

Sant’Elia had vrijwillig dienst genomen. Net als de meeste Italiaanse futuristen was hij enthousiast over de oorlog. Hij was kortgeleden nog gedecoreerd.

Antonio Sant'Elia en een van de tekeningen uit zijn Città Nuova

De Griekse regering gaat in op een ultimatum van de Geallieerden.

De Franse admiraal Dartige du Fournet eiste dat Athene de Geallieerden zijn oorlogsvloot afstaat, net als de controle op de haven van Piraeus en over een spoorweg. Bovendien moesten enkele Griekse forten worden ontwapend. De regering kreeg amper 12 uur om op het ultimatum in te gaan.

De Geallieerde eis kwam er vlak nadat in Athene een nieuwe regering was gevormd onder leiding van de partijloze hoogleraar Spyridon Lambros. Dat kabinet wordt beschouwd als een creatuur van de koning.

Er waren meteen geruchten dat het Griekse leger zich zou voorbereiden op een confrontatie. Daarop greep Dartige du Fournet in.

Franse mariniers in Athene

Liefst 33 Griekse oorlogsschepen worden nu aan Franse bemanningen overgedragen. De grote schepen zouden worden ontwapend, de kleine ter beschikking gesteld van de opstandige Griekse militairen in Saloniki.

Oud-premier Venizelos is intussen in Saloniki aangekomen waar hij het Nationaal Comité van de opstandelingen vervoegt. Hij verliet zijn thuisbasis Kreta, dat nu helemaal zijn kant heeft gekozen in de rebellie tegen de regering.

Bij zijn aankomst in Saloniki werd Venizelos begroet door een grote menigte en door generaal Sarrail, de bevelhebber van de Geallieerden

In de nacht van 5 op 6 oktober hebben de Fransen een zware aanval met gas uitgevoerd op Duitse stelling "Affenberg" in de duinen van Lombardsijde.

De Fransen kregen de steun van Britse vlammenwerpers. Met dit soort aanvallen willen Fransen en Britten verhinderen dat de Duitsers te veel troepen wegtrekken van het Belgische front en naar de Somme sturen.

Bij de Geallieerden vielen 14 doden en 56 gewonden. Het aantal slachtoffers aan Duitse kant is niet bekend.

Een Duitse gewonde wordt afgevoerd in de duinen van Lombardsijde in de nacht van 5 op 6 oktober. Schilderij gemaakt door de Duitse kunstenaar Max Rabes, die (waarschijnlijk in opdracht van het Duitse leger) in deze periode aan het Belgische front verbleef.

(Armeemuseum Ingolstadt, met dank aan het Lange Max-museum in Koekelare)

Tot nader order moeten de inwoners van Wevelgem, behalve kinderen onder de 14 op zondag thuisblijven en ook herbergbezoek is hen verboden.

Een straf voor het onbetamelijke gedrag van jongelui die Duitse bevelen nabootsten tijdens een 'Kontrole-verzameling'.

Mannen tussen de 17 en 35, de zogenaamde 'weerplichtigen' moesten zich in bezet België eenmaal per maand aanbieden bij het Duitse bestuur ter controle aanbieden, om zeker te zijn dat ze nog in het land waren. Zo niet dreigden er sancties voor hun familie.

Deze bijeenkomsten waren wel vaker een gelegenheid voor protest en uitingen van patriottisme.

De Duitse Rijksdag heeft een speciale wet goedgekeurd waardoor de legislatuur van de Rijksdag met een jaar wordt verlengd.

De huidige Duitse volksvertegenwoordiging werd in 1912 gekozen voor vijf jaar. Begin volgend jaar hadden er dus nieuwe verkiezingen moeten komen, maar die worden nu uitgesteld.

Zowel de regering als de meerderheid van de Rijksdag wil liever geen verkiezingen zolang de oorlog duurt. Daar zijn praktische redenen voor, maar er is ook de vrees voor het ongenoegen van de bevolking.

Door de oorlog en vooral door de Geallieerde blokkade op zee hebben de Duitsers maar een heel karig rantsoen. De meerderheid van conservatieven, liberalen en katholieken vrezen dat dit stemmenwinst voor links en extreem-links zou opleveren.

De sociaaldemocraten waren in 1912 verreweg de grootste partij in de Rijksdag. Een aantal sociaaldemocraten zijn uit protest tegen de oorlog uit de partij gestapt. Een kleine revolutionaire groep agiteert tegen de oorlog.

Overigens heeft de Rijksdag maar weinig bevoegdheden. De echte macht berust in Duitsland bij de keizer en de afzonderlijke Duitse staten. Door de oorlog is de greep van het parlement op het beleid nog verminderd.

Eén zetel in de 397-koppige Rijksdag is sinds 1914 onbezet gebleven. De sociaaldemocratische afgevaardigde Georges Weill van Elzas-Lotharingen is bij het begin van de oorlog naar Frankrijk overgelopen en dient nu als tolk in het Franse leger.

In Groot-Brittannië zijn de parlementsverkiezingen uitgesteld tot na de oorlog. Normaal hadden die ten laatste eind 1915 moeten worden gehouden.

Affiches van de SPD gebruikt tijdens de verkiezingscampagne van 1912

De Japanse eerste minister Ōkuma Shigenobu heeft ontslag genomen.

Dat is het gevolg van een corruptieschandaal dat vorig jaar uitbrak en waarbij verschillende ministers moesten opstappen. De premier was daarin niet betrokken, maar zijn regering werd steeds minder populair.

Ōkuma (78) is al meer dan veertig jaar een van de invloedrijkste politici van Japan en heeft bijgedragen aan de spectaculaire modernisering van het land. Sinds april 1914 was hij premier.

De Japanse keizer heeft maarschalk Terauchi Masatake benoemd tot nieuwe premier. Hij was tot nu toe gouverneur-generaal van Korea, sinds dat land in 1910 door Japan werd geannexeerd.