20 tot 26 juli 1916: alle manifestaties op 21 juli verboden

Op alle mogelijke manieren wilden de Duitsers een herhaling van de incidenten van vorig jaar vermijden.

Iedereen moest ook aan het werk blijven. Alleen de overheidsdiensten bleven dicht, omdat de ambtenaren wettelijk vrijaf hebben.

Het was uitdrukkelijk verboden om bloemen voor het monument op het Brusselse Martelarenplein neer te leggen. Maar omdat dit verbod enkel gold voor 21 juli zelf, werd er de voorafgaande dagen al massaal bloemen gedeponeerd. Zo veel dat de Duitsers de toegang tot het plein hebben laten afzetten.

Een grote menigte rond het monument voor de martelaren van de Belgische revolutie in 1830, wellicht in 1916, maar het kan ook 1915 zijn. Beginfoto: het Belgische lam tegenover de Duitse wolf, tekening uit de collectie Keym, Stadsarchief Brussel.

De winkels mochten niet sluiten, maar ze kregen erg weinig klanten. In veel zaken waren de etalages leeg. Sommige winkeliers hinderden hun ingang met bezems en ander materiaal.

Het volledige personeel van een Brussels grootwarenhuis was voor de ingang gaan zitten, zodat niemand binnen kon. Enkele handelaars kondigden aan dat ze voor die dag de prijzen hadden verdriedubbeld !

Ook de cafés moesten openblijven, maar het vele volk op straat leek die dag geen dorst te hebben.

In veel woonhuizen bleven de luiken dicht. Hier en daar hoorde men dat er binnenshuis de Brabançonne werd gespeeld.

De verbodsbepalingen gepubliceerd door de Duitsers enkele dagen voor 21 juli.

Iedereen op straat was op zijn paasbest gekleed. De deftige heren en dames paradeerden “en grande toilette”, zoals het bij een feestdag past.

Veel mensen droegen een groen lintje op hun vest of hoed, of een groene das of sjaal. Groen als kleur van hoop.

Twee patriottische opsteeknaaldjes, een met de beeltenis van koning Albert, een in de nationale driekleur speciaal gemaakt voor de nationale feestdagen tijdens de bezetting (Stadsarchief Brussel).

In de kerken mocht geen Te Deum worden gehouden, maar de Sint-Goedele in Brussel was stampvol voor een plechtige mis.

Totaal onaangekondigd werd die mis gevolgd voor een herdenkingsdienst voor de gevallen Belgische soldaten, geleid door kardinaal Mercier. Tientallen magistraten, parlementsleden en andere prominenten waren daarbij aanwezig.

In een vlammende patriottische preek vergeleek de kardinaal de Belgen met het joodse volk dat naar Babylon was gevoerd. Bij het verlaten van de kerk werd er geroepen tegen Duitse officieren.

Toen Mercier die avond vanuit Brussel naar Mechelen terugkeerde, werd zijn auto snel omringd door honderden mensen die hem toejuichten. Duitse soldaten kwamen tussen en deelden klappen uit. Er vielen gewonden.

In Mechelen heeft de politie 21 mensen opgepakt wegens het niet naleven van het verbod. Tientallen winkels worden bij wijze van straf gesloten.

Karikatuur van de Duitse gouverneur-generaal von Bissing en kardinaal Mercier als een vervelende papegaai, Kladderadatsch, 2 april 1916 (Universiteitsbibliotheek Heidelberg).

De Belgische nationale feestdag is in Londen gevierd met een grote bijeenkomst in de Royal Albert Hall.

Er werden toespraken gehouden door de Britse eerste minister Herbert Henry Asquith, de Belgische minister in Londen, Paul Hymans, en de Belgische katholieke volksvertegenwoordiger Louis Standaert.

In een passionele redevoering herinnerde Asquith aan de wijze waarop België zich in 1914 verdedigde tegen de Duitse invasie. Hij wees op de moeilijke toestand in het bezette land. Omdat de Belgen in bepaalde gevallen gedwongen worden voor de Duitsers te werken, vergeleek hij hun lot met dat van slaven.

De Britse premier beloofde dat zijn land ervoor zal zorgen dat België als onafhankelijke staat wordt hersteld.

Groet aan de vlag op de nationale feestdag bij de regeringsgebouwen in de tijdelijke Belgische hoofdstad, Saint-Adresse.

De Duitse overheid in het Etappengebied (het deel van bezet België dat onder rechtstreeks militair bestuur staat) heeft aangekondigd dat de volledige oogst van walnoten en hazelnoten dit jaar in beslag zal worden genomen. Dat geldt ook voor de voorraden die er nog zijn van de vorige jaren.

Ook alle voorwerpen uit koper, tin of nikkel worden in beslag genomen. Ze zullen binnenkort huis aan huis worden opgehaald. Er wordt alleen een uitzondering gemaakt voor nutsleidingen, kerkelijke en kunstige voorwerpen.

Per kilo zullen de eigenaars een kleine vergoeding krijgen. Wie probeert zich hier aan te onttrekken, riskeert straffen tot 5 jaar gevangenis en 10.000 mark boete.

De aankondigingen van de inbeslagnames (Zwarte Doos, Stadsarchief Gent).

In de Amerikaanse stad San Francisco is een bom ontploft tijdens een grote optocht ten gunste van de deelname van de Verenigde Staten aan de oorlog.

Meer dan 50.000 mensen namen deel aan ‘"Preparedness Day", om de Amerikanen aan te zetten niet langer afzijdig te blijven in het conflict.

Honderden organisaties en bedrijven steunden de parade, die een heel patriottisch en militaristisch karakter had. Gewapende groepen in uniform, vaak speciaal gevormd om zich op de oorlog voor te bereiden, stapten op.

Een van de slachtoffers van de bomaanslag.

De bom ontplofte in een tas in een straat waar de parade passeerde. Er vielen tien doden en zeker veertig gewonden.

De verontwaardiging is zeer groot. Vooral vakbonden en linkse groepen worden verdacht achter de aanslag te zitten, omdat ze tegen de oorlog zijn.

De vroegere minister van Buitenlandse Zaken Bryan, een overtuigd pacifist, had beweerd dat zakenlieden en financiers de parade organiseerden omdat ze veel verdienen aan de productie van wapens en munitie.

De voorpagina van de San Francisco Examiner na de aanslag.

In de ware lynchstemming die na de explosie heerste, werden twee radicaal-linkse vakbondsleiders schuldig bevonden aan de aanslag en ter dood veroordeeld. Ze werden niet geëxecuteerd, maar pas in 1939 vrijgelaten, nadat bleek dat de getuigenissen tegen hen vals waren geweest.

Hier een nieuwsfilmpje uit die tijd, met beelden van de aanslag, dat de lynchstemming weerspiegelt.

Australische en Britse troepen hebben een zware aanval uitgevoerd bij het Noord-Franse dorp Fromelles. Fromelles ligt ten zuiden van Armentières, niet ver van de Belgische grens.

Op 19 juli werden de Duitse stellingen bij klaarlichte dag bestormd. De aanval gebeurde op een zwaar front en de Duitse artillerie had weinig moeite om de aanval in bloed te smoren.

Het offensief had de bedoeling Duitse troepen van de gevechten van de Somme weg te halen. Maar het tegendeel gebeurde. Toen de dag nadien duidelijk werd dat de aanval geen succes had, trok de Duitse legerleiding zelfs een corps weg naar de Somme.

Het Britse opperbevel annuleerde kort daarop verdere aanvallen. Er is geen meter terrein gewonnen.

Voor de onervaren Australische soldaten waren de gevechten een ware slachting. Zo’n 2000 Australiërs werden gedood en meer dan 3000 gewond, een ongezien aantal aan het westelijk front.

Britse doden na de aanval bij Fromelles.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Dimitrijevitsj Sazonov is moeten opstappen.

De beroepsdiplomaat Sazonov heeft zijn ministerie sinds 1910 geleid. Zijn anti-Oostenrijkse politiek op de Balkan was één van de factoren die wellicht tot de huidige oorlog hebben geleid.

Over zijn rol bij het uitbreken van de oorlog zelf en zijn invloed op de Russische tsaar is veel gespeculeerd.

Het nieuws van zijn ontslag veroorzaakt nogal wat opschudding in de Geallieerde hoofdsteden. Sazonov gold immers als een anglofiel en hij heeft altijd de beste verstandhouding met Londen en Parijs nagestreefd.

Sazonov was hoe dan ook een handig diplomaat. Hij zou hebben voorkomen dat Roemenië de kant van de Duitsers koos.

Onlangs pleitte Sazonov ervoor om het Russische deel van Polen autonomie te beloven. Dat gebied is grotendeels door de Duitsers veroverd en die worden door de Polen als bevrijders beschouwd. Dat standpunt heeft hem in conflict gebracht met de conservatieve ministers en met de tsaar.

Sommigen zien in zijn ontslag de invloed van de pro-Duitse kliek rond keizerin Alexandra. Overigens zijn er de laatste tijd nogal wat Russische ministers de laan uitgestuurd.

Premier Stürmer neemt de portefeuille van Buitenlandse Zaken over. Hij heeft al gezegd dat er niets verandert binnen de Brits-Frans-Russische Entente.

Sazonov in overleg met de Franse president Poincaré, net voor het uitbreken van de oorlog.

In het Ottomaanse deel van Armenië hebben de Russen een belangrijke overwinning geboekt.

Een Turks leger onder generaal Vehip Pasja was uitgerukt om Trebizonde te heroveren. Nadat de aanval was afgeslagen, zette de Russische generaal Joedenitsj een tegenaanval in.

Nabij de belangrijke stad Erzinjan (Erzincan) vond een zware slag plaats die door Joedenitsj werd gewonnen.

Zo’n 17.000 Turken zijn gevangen genomen en ongeveer evenveel gesneuveld.

Nog nooit zijn de Russen zo diep doorgedrongen in het Ottomaanse Rijk. Ze staan op nog geen honderd kilometer van de Tigris.

Een ambulancekonvooi van de Kozakken in de Caucasus.

Groothertog Nicolaas, de bevelhebber van het Russische leger in de Caucasus, schouwt zijn troepen.

In de velodroom van Gentbrugge is een wedstrijd gehouden onder de naam “Ronde van Vlaanderen”.

Deze koers op de piste moet de wegwedstrijd vervangen die in 1913 en 1914 werd georganiseerd door het blad Sportwereld in Oost- en West-Vlaanderen. Die provincies liggen bijna volledig in het Etappegebied, waar men zich zonder toestemming niet naar een andere gemeente mag verplaatsen.

Wielerwedstrijden op de weg zijn dus vrijwel onmogelijk. Vorig jaar werden alle wielerkoersen een tijd verboden, maar dat verbod verdween na zware protesten. Een ander probleem is dat veel wielrenners in het leger zitten.

Bij deze “ronde” reden twaalf renners op de velodroom vijf etappes van in totaal 125 km. Pierre Van de Velde uit Lovendegem won.

Wielervedette Marcel Buysse, die de echte Ronde in 1914 won, zou ook meedoen maar moest daarvan afzien toen hij enkele dagen voordien gewond werd bij een val op de velodroom.

Vorig jaar was ook al een dergelijke vervangwedstrijd ingericht op de velodroom van Evergem, maar toen werd niet van de Ronde van Vlaanderen gesproken.

De wielerbaan van Evergem.