13 tot 19 april 1916: duizenden vrouwen uit Rijsel gedeporteerd
Vanuit de bezette stad Rijsel en omgeving is het Duitse leger begonnen met de deportatie van duizenden burgers, vooral vrouwen.
Het grootste deel van de gedeporteerden zijn vrouwen, ook meisjes boven 14 jaar. Zij vormen de meerderheid van de bevolking, omdat veel mannen in het leger zitten.
Ze worden gedwongen op het land te gaan werken in de landelijke Franse departementen Aisne en Ardennes.
De manier waarop ze worden opgeëist verloopt bijzonder brutaal. De Duitsers zetten straten af. Alle bewoners moeten op straat komen, waar een officier meteen beslist wie mee moet. Binnen het halfuur worden de opgeëisten weggevoerd.
Karikatuur die het Duitse optreden in Rijsel hekelt als een vorm van moderne slavernij. Beginfoto: groep uit Rijsel afgevoerde vrouwen (Stadsarchief Rijsel).
Op het station moeten ze in beestenwagons stappen. Vanop de vertrekkende wagons hoort men meermalen “Vive la France” roepen en de Marseillaise zingen...
Zowel de burgemeester als de bisschop van Rijsel hebben een protestbrief gestuurd naar de Duitse militaire gouverneur. “Dit is geen oorlog meer, schrijft de bisschop, dit is foltering en wel de ergste van alle, morele foltering”.
Cover van een brochure van de "Union des Grandes Associations Françaises contre la propagande ennemie" over de deportatie van jonge vrouwen. Omdat ook ingegaan wordt op de beschuldiging van seksueel misbruik van de vrouwen door de Duitsers, staat onderaan te lezen dat de brochure alleen geschikt is voor "volwassenen'"(collectie Anthony Langley)
"De Beulen van Rijsel". De voorpagina van het soldatenblad La Baïonnete van 7 september 1916 (via BnF Gallica).
Russen veroveren Trebizonde
Het Russische Kaukasus-leger heeft Trebizonde (Trabzon) ingenomen, de voornaamste Ottomaanse stad aan de Zwarte Zee.
De aanval op Trebizonde is een logisch gevolg van de inname van Erzurum, anderhalve maand eerder. Na wekenlange aanvallen in de omgeving, werd de stad ’s nachts door de Ottomaanse troepen ontruimd.
De inname van deze legendarische oude stad is zowat het grootste succes dat de Russen in deze oorlog konden boeken.
Het Russische leger zet de achtervolging in op de vluchtende Turken bij Trebizonde en probeert hen zoveel mogelijk uit te schakelen
Zoals veel grote Ottomaanse steden heeft Trebizonde een zeer gemengde bevolking. Van de meer dan 10.000 Armeense inwoners is er niemand meer over. Enkele honderden gevluchte Armeniërs keren nu terug.
De Russische veroveraars doen zich voor als beschermers van de Grieks-orthodoxe bevolking. Ze zouden maatregelen hebben genomen tegen de Turken en de talrijke Griekse moslims die in de streek wonen. Verscheidene moskeeën worden gesloten.
Zwaar Duitse geschut in een van de veroverde forten van Trabzon
Goltz Pasja overleden
De Duitse generaal-veldmaarschalk Colmar baron von der Goltz is in zijn hoofdkwartier in Bagdad overleden.
De 72-jarige veldmaarschalk was een van de meest bekwame en gezaghebbende militairen van het Duitse leger. Tegelijk was hij als ‘Goltz Pasja’ maarschalk van het Ottomaanse Rijk.
Eind vorige eeuw reorganiseerde hij het Ottomaanse leger. Hij zorgde ervoor dat veel Turkse officieren in Duitsland werden opgeleid.
Keizer Willem II had zoveel vertrouwen in hem dat hij hem in 1909 bijna tot rijkskanselier had benoemd.
Bij het begin van de oorlog werd von der Goltz uit zijn pensioen teruggeroepen om gouverneur-generaal van het bezette België te worden.
Maar toen de Turken drie maanden later aan de oorlog gingen deelnemen, werd hij opnieuw naar het Ottomaanse Rijk gezonden, zogenaamd als adviseur van de sultan.
‘Goltz Pasja’ had een groot respect voor de Turken en dat respect was wederzijds. De succesvolle wijze waarop de Britten nu al maanden in Mesopotamië worden tegengehouden is voor een deel aan hem te danken.
Zijn dood is dan ook een groot verlies voor de Turken. Hij zou overleden zijn aan een tyfus-infectie die hij opliep bij het bezoek aan een veldhospitaal in Bagdad. Er zijn echter geruchten dat hij werd vergiftigd.
Golz Pasja werd begraven in Constantinopel; in 1917 kwam keizer Willem eer bewijzen aan zijn graf tijdens zijn bezoek aan de Ottomaanse hoofdstad
Russische brigade komt aan in Frankrijk
In de Franse havenstad Marseille zijn bijna 9.000 Russische militairen ontscheept. Het gaat om de “1e speciale infanteriebrigade”.
Die brigade is gevormd om ingezet te worden aan het westelijk front. De Russen, die het zelf niet gemakkelijk hebben aan het oostelijk front, willen zo hun westelijke bondgenoten ter hulp schieten.
Fransen, Britten en Belgen hebben mannen te kort, terwijl de Russen onvoldoende middelen hebben voor de uitrusting van hun troepen.
Feestelijke parade van de Russische brigade in de straten van Marseille. Een Franse Alpijnse jager, links, gidst de colonne, twee Russische militairen dragen boeketten in de kleuren van de geallieerden
De in Frankrijk aangekomen Russen zullen dan ook worden uitgerust met Franse helmen, wapens, gasmaskers en dergelijke.
Om Marseille te bereiken, zijn de Russische troepen eerst per spoor naar het Verre Oosten gebracht. In Dairen, een Japanse haven in Noord-China, zijn ze aan boord van Franse schepen gegaan voor de verre tocht, onder meer door het Suezkanaal.
Er zijn nog meer Russische speciale brigades in voorbereiding. Ze zouden voor een deel ook in Saloniki worden ingezet.
Aankomst van de Russen in de haven van Marseille
Einde kraterslag bij Sint-Elooi
Er is een einde gekomen aan de zware gevechten bij Sint-Elooi, ten zuiden van Ieper.
Op 4 april, een week na de zware mijnontploffingen die diepe kraters in de Duitse stellingen sloeg, werden de doodvermoeide Britse troepen vervangen door Canadese soldaten. Het ging om de tweede divisie van het Canadese Legerkorps, die nog maar net op het Europese vasteland is aangekomen.
In hevige regen moesten de kersverse Canadese soldaten dagen aan een stuk vechten met hun benen in het water van de kraters. Door de vele doden in een beperkte ruimte moesten ze op den duur op lijken staan.
Uitgelaten Britse soldaten na de slag, enkele met op de vijand buitgemaakte trofeeën, twee petten met de Pruisische adelaar en een Duits gasmasker. Van de zware verliezen is op deze propagandafoto niets te merken.
Op 16 april staakten de Canadezen hun aanvallen, maar de dag daarop voerden de Duitsers een tegenaanval uit, waarbij ook gas werd gebruikt.
De overlevende Canadezen werden teruggedreven of krijgsgevangen gemaakt. Op het einde controleerden de Duitsers weer het terrein. Drie weken bloedige gevechten hebben tot niets gediend.
Sporen van de slag in het landschap vandaag: de krater van Sint-Elooi (Ieper)
Opnieuw spionnen geëxecuteerd
In Brussel zijn 3 kopstukken van een spionagenetwerk geëxecuteerd. Een van de drie, de architect Oscar Hernalsteens, is de avond voordien nog in de gevangenis gehuwd met een jonge vrouw die hij via het netwerk had leren kennen.
Een vierde terdoodveroordeelde heeft gratie gekregen, zijn straf is omgezet tot levenslange dwangarbeid. Negen andere leden van het netwerk, dat in een groot deel van bezet België en Frankrijk actief was, kregen 10 jaar tot levenslange dwangarbeid.
En in Luik is de industrieel Dieudonné Lambrecht voor het vuurpeleton verschenen. Enkel dagen later is in de parochiekerk van de Luikse wijk Thier à Liège een herdenkingsmis voor hem gehouden.
Er kwamen 3.000 mensen opdagen. Door zijn stilzwijgen bij zijn ondervragingen kon Lambrecht verhinderen dat andere leden van zijn netwerk werden opgepakt.
De man werd verraden door een Belgische cafébaas in het Nederlandse Maastricht. De man deed zich voor als een Belgische patriot die Lambrecht wou helpen om informatie uit bezet gebied te smokkelen, maar hij bleek voor de Duitse geheime dienst te werken.
Merkwaardige oproep in Gentbrugge
De komst van Russische krijgsgevangenen in Gentbrugge bij Gent wekt blijkbaar grote nieuwsgierigheid bij de plaatselijke bevolking.
Er ontstaan samenscholingen als de Russen naar hun werkplaats, een militaire prikkeldraadfabriek, trekken. En sommige inwoners hebben blijkbaar medelijden en geven hen eten.
De burgemeester van Gentbrugge vraagt om daarmee op te houden, want het Duitse militaire bestuur dreigt met sancties als het zo verder gaat.
Bulgarije verandert van kalender
Vanaf 14 april 1916 geldt in Bulgarije de gregoriaanse kalender. 31 maart (oude stijl) wordt er gevolgd door 14 april (nieuwe stijl).
Bulgarije is daarmee het eerste orthodox-christelijke land dat de kalender aanneemt die door het grootste deel van de wereld wordt gebruikt.
De orthodoxe kerken hielden altijd vast aan de oude juliaanse kalender, die nu 13 dagen achterloopt. Landen als Rusland, Roemenië en Griekenland blijven dan ook de “oude stijl” gebruiken.
De kalenderhervorming toont hoezeer het orthodoxe Bulgarije, dat vroeger nauw bij Rusland aanleunde, de kant van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije heeft gekozen.