30-12-1915 tot 5-01-1916: militaire dienstplicht in Groot-Brittannië

De Britse regering heeft een wetsontwerp in die zin ingediend bij het parlement.

Het Britse kabinet heeft wel moeite gehad om de langverwachte beslissing te nemen. De liberale minister van Binnenlandse Zaken Sir John Simon was tegen. Hij zou zijn ontslag hebben aangeboden.

Volgens het wetsontwerp kan elke mannelijke Brit tussen 18 en 41 jaar die ongehuwd is of weduwnaar zonder kinderen, voor militaire dienst worden opgeroepen.

De maatregel geldt alleen voor inwoners van Groot-Brittannië, niet voor Ierland. Dat heeft te maken met de grote ontevredenheid onder de Ieren, omdat het beloofde Ierse zelfbestuur is uitgebleven.

Speciale rechtbanken zullen zich uitspreken over vrijstellingen van legerdienst, zoals in het geval van medische ongeschiktheid, gewetensbezwaren of het uitoefenen van werk van nationaal belang (bijvoorbeeld in de oorlogsindustrie).

Ook bedrijfsleiders zullen beroep kunnen doen op deze rechtbanken als ze bepaalde werknemers niet kunnen missen.

Hoewel de Britten nooit eerder de dienstplicht hebben gekend, komt de maatregel niet echt over als een revolutie. Dienst nemen in het leger wordt nu al als een morele plicht beschouwd. De druk op weerbare mannen om zich vrijwillig te melden, is enorm toegenomen.

Sinds vorige zomer geldt een systeem waarbij alle mannen die in aanmerking komen voor legerdienst persoonlijk worden benaderd. Het zogenoemde Derby-systeem, is genoemd naar de bedenker, Lord Derby.

Invloedrijke lieden, aangewezen door officiële rekruteringscomités, moeten hen overhalen en hen zo nodig naar het rekruteringsbureau vergezellen.

Dit systeem leverde 300.000 "vrijwilligers" op. Desondanks hebben 38% van de alleenstaande mannen en 54% van de gehuwde mannen die in aanmerking komen, nog altijd geen dienst genomen.

Op het hele begin van 1916 roept Frankrijk al de dienstplichtigen lichting 1917 nu al op voor het leger.

Een lichting omvat in principe de dienstplichtigen van het jaar waarin ze twintig worden. Ze moeten normaal vanaf het einde van dat jaar hun militaire dienst beginnen.

Door de behoefte aan steeds meer troepen zijn de klassen ook sneller in dienst gezonden. De lichting 1915 werd al in december 1914 opgeroepen en de lichting 1916 in april 1915.

In principe zitten nu alle weerbare mannen geboren tussen 1868 en 1897 in het Franse leger. Door het relatief lage bevolkingsaantal zien de Fransen zich verplicht vrijwel iedereen op te eisen die voor legerdienst in aanmerking komt.

In Duitsland en zeker in Rusland worden er in verhouding veel meer dienstplichtigen vrijgesteld.Om het tekort aan te vullen, rekruteert Frankrijk ook op grote schaal in haar koloniën, vooral in Frans-West-Afrika.

De nieuwe rekruten worden wel niet meteen naar het front gezonden, maar ondergaan eerst een maandenlange opleiding.

Een Britse troepenmacht onder generaal Sir Charles Dobell heeft op 1 januari Jaunde (Yaoundé) veroverd, de voornaamste stad in het binnenland van Kameroen.

Daarmee is de Duitse kolonie Kameroen vrijwel geheel in Geallieerde handen. Alleen in het noorden zijn er nog Duitse troepen.

Britse, Franse en Belgische koloniale troepen zijn al anderhalf jaar bezig het enorme gebied te veroveren. Het gaat meestal om groepen van hoogstens een paar duizend gewapende mannen (voor het grootste deel inlanders), vergezeld van dragers.

Deze beperkte troepenmachten lijden wel zware verliezen: een vijfde van het totaal of meer zijn uitgeschakeld, vooral door ziektes. De gevechten zijn hevig, maar vinden plaats op kleine schaal, een soort guerrilla (de Duitsers spreken van een "Kleinkrieg").

De Geallieerde troepen in de Griekse stad Saloniki zijn begonnen met het arresteren van onderdanen van de Centrale Mogendheden.

Tientallen Bulgaren, Turken, Duitsers en Oostenrijkers zijn opgepakt, waaronder de consuls van de vier landen. Ze zijn meteen op een schip gezet richting Frankrijk.

De Franse bevelhebber in Saloniki, generaal Maurice Sarrail, beval de arrestaties nadat een drietal Duitse vliegtuigen de stad hadden aangevallen.

De vliegtuigen zouden maar weinig schade hebben aangericht. Eén vliegtuigbom doodde een herder en vijf van zijn schapen.

Duitsland en zijn bondgenoten hebben al woedend gereageerd. De Griekse regering heeft zelf een protest ingediend bij de Geallieerden, wegens deze nieuwe schending van de Griekse neutraliteit. Veel Grieken zien in het gebeuren een nieuwe poging om hun land in de oorlog mee te sleuren.

De arrestaties in Saloniki duren intussen voort. Sarrail heeft de krijgswet ingesteld voor de stad, waar intussen al meer dan 200.0000 man Geallieerde troepen zijn geland.

Precies nu is koning Peter van Servië in Saloniki aangekomen. De oude koning was met zijn leger naar Albanië gevlucht. Zijn komst zou er op wijzen dat het Servische leger een nieuwe basis zou krijgen in de Griekse stad.

In Charleroi zijn op 30 december 3 mannen gefusilleerd wegens "krijgsverraad". Ze behoorden tot een netwerk dat Duitse troepenbewegingen per spoor observeerde. Zes andere leden van de groep zijn tot 10 à 15 jaar dwangarbeid veroordeeld.

Ook in Charleroi is op 4 janauari nog een man, Emiel Nicolay, gefusilleerd. Ook hij behoorde tot een netwerk dat het verkeer via het spoor observeerde. Negen medeplichtigen werden tot 2,5 à 15 jaar dwangarbeid veroordeeld.

In Brussel is een netwerk opgerold dat  jonge mannen, die dienst willen nemen in het Belgische leger, hielp het land uit te raken. Het verzamelde ook informatie over Duitse troepenbewegingen, smokkelde brieven het land in en uit, en verspreidde ook 'ophitsende' geschriften.

De leider, Jozef Freyling, een gewezen ambtenaar van het ministerie van Oorlog, is ter dood veroordeeld. Het vonnis is voorlopig nog niet uitgevoerd omwille van de zwakke gezondheid van de man.

Nog eens 21 mensen die met het netwerk meewerkten, zijn tot diverse gevangenisstraffen veroordeeld. Bij hen twee Jezuïeten en twee pastoors uit het Brusselse.

Naschrift: Jozef Freyling overleefde de oorlog en stierf in 1921. De volledige affiche kan u vinden op de Beeldbank van het Gentse stadsarchief.