16 tot 22-12-1915: Duitsers zetten dodelijker gas in
Nabij Wieltje, een dorp in de buurt van Ieper, hebben de Duitsers een zware gasaanval uitgevoerd op de Britse stellingen. Daarbij hebben ze een nieuw, dodelijker gasmengsel gebruikt.
De Duitsers gebruikten bij de aanval een mengsel van chloor en fosgeen. Dit laatste gas is veel dodelijker dan chloor. Bovendien is het, in tegenstelling tot het bijtende geelgroene chloor, kleurloos en vrijwel reukloos. Maar het dodelijk effect treedt pas na enkele uren op, zodat de getroffen soldaten niet meteen uitgeschakeld zijn.
Fosgeen is door de Duitsers al eerder dit jaar gebruik tegen de Russen en de Fransen. Toen ging het om een gas met 5% fosgeen en 95 % chloor. Nu bedraagt het fosgeengehalte 20 %.
De Duitsers durfden dit gehalte pas te gebruiken nadat ze betere gasmaskers hadden ontwikkeld. Maar zelfs de nieuwe maskers zijn niet veilig voor het gevaarlijke gas.
De Britten waren echter op hun hoede. Er waren geruchten over een nieuw Duits gifgas en de installatie van gascilinders nabij de Duitse linies verliep niet onopgemerkt.
Toen de gascilinders na twee dagen van artilleriebombardementen werden geopend, waren alle voorzieningen tegen een gasaanval genomen.
Uiteindelijk bleken de Britse gasmaskers goed te werken. Maar voor wie toch het slachtoffer van het nieuwe gas werd, konden de artsen weinig doen.
De Britten verwachtten er zich aan dat de gasaanval gevolgd zou worden door een stormloop van de Duitse infanterie, maar die bleef uit. Daardoor had de hele aanval geen verdere gevolgen.
Het aantal slachtoffers is relatief laag. Aan Britse zijde vielen zo’n 300 doden, maar de meesten door artilleriegranaten, niet door het gas.
Turken verdrijven Geallieerden uit Gallipoli
Alle Geallieerde troepen hebben de noordkant van het Turkse schiereiland Gallipoli verlaten.
In een tiental dagen zijn 105.000 Britten, Fransen en Australiërs in het gebied rond de baai van Suvla, ingescheept en overgebracht naar het Griekse eiland Lemnos. Er blijft nog wel zo’n 35.000 man over bij Kaap Helles, op het uiterste westen van het schiereiland.
Maar het ziet er naar uit dat de Geallieerden na meer dan acht maanden een punt zetten achter hun operaties aan de Dardanellen.
Op het hoogtepunt van de aanvallen op Gallipoli, dat de noordelijke oever van de Dardanellen vormt, waren er meer dan een half miljoen Geallieerde soldaten geland. Ze leden echter zware verliezen tegen de Turkse verdedigers, die onder leiding van kolonel Mustafa Kemal het grootste deel van het schiereiland in handen hielden.
De beslissing tot evacuatie is in het geheim genomen, maar de Geallieerde leiders discussieerden al maanden wat er moest gebeuren.
Sommigen wilden de bruggenhoofden op Gallipoli gebruiken voor een gecombineerde operatie tegen Turkije samen met de Geallieerde troepenmacht in Saloniki. Maar de Franse opperbevelhebber Joffre wil zoveel mogelijk middelen concentreren op het westelijk front.
In oktober werd de Britse bevelhebber op Gallipoli vervangen. Hij verzette zich tegen een evacuatie omdat hij vreesde dat dit op een bloedbad zou uitlopen.
Dat bloedbad is uitgebleven. Er werden allerlei schijnmanoeuvres uitgevoerd, zodat de Turken niet in de gaten kregen dat er massaal werd ingescheept.
Von Bissing neemt "twijfel weg" over zijn ambtsgebied
In een mededeling in het “Wet- en verordeningenblad voor de bezette streken in België” herinnert de Duitse gouverneur-generaal baron von Bissing eraan dat zijn verordeningen alleen geldig zijn in het gebied dat onder zijn gezag valt.
Het grootste deel van de provincies Oost- en West-Vlaanderen (uiteraard zonder de Westhoek, dat onbezet is), valt niet onder von Bissing, maar onder de bevelhebber van het vierde Duitse leger, hertog Albrecht van Württemberg.
Het bestaat vooral uit een “Etappengebiet”. De zone aan het front is “Operationsgebiet” en de kuststreek rond Brugge “Marinegebiet”.
“Om twijfel weg te nemen” herinnert von Bissing eraan waar de grens loopt tussen zijn gebied en het Etappengebiet.
Het gebied van het Generalgouvernement omvat de zeven andere Belgische provincies, maar ook het uiterste oosten van Oost-Vlaanderen en het uiterste zuiden van West-Vlaanderen.
Concreet is de gouverneur-generaal ook de baas over een strook op de linkeroever van de Schelde tussen Liefkenshoek en Rupelmonde, (met Beveren en Haasdonk) en het stuk West-Vlaanderen ten zuiden van de Leie tussen Menen en Kortrijk en het kanaal van Bossuit (maar zonder Kortrijk en Zwevegem).
Het Generalgouvernement bestuurt ook twee delen van Frankrijk die een “inham” in de Belgische grens vormen: het gebied rond Maubeuge en de valleien van de Maas en de Semois, met de steden Fumay en Givet.
De gouverneur-generaal merkt op dat zijn verordeningen gelden voor zowel het Belgische als het Franse gedeelte van zijn gebied, tenzij hij uitdrukkelijk anders specificeert. Dat is althans de huidige toestand, want af en toe wordt de grens tussen de gebieden gewijzigd.
Enige toelichting was dus niet overbodig, want het regime in het militair bestuurde Etappengebiet is nog veel strenger dan onder het Generalgouvernement.
Duitse sociaaldemocraten verdeeld
De Sociaaldemocratische Partij van Duitsland (SPD) toont zich openlijk verdeeld over haar houding tegenover de oorlog. Bij een stemming in de Rijksdag over de oorlogskredieten op 21 december stemden 20 sociaaldemocraten tegen. Nog eens 22 anderen waren afwezig.
De SPD is met 110 leden de grootste partij in de Rijksdag.De SPD heeft tot nu toe de “Burgfrieden” gerespecteerd, waarbij alle Duitse partijen eendrachtig de oorlogsinspanningen steunen, maar ze heeft het er moeilijk mee.
De partij pleit voor een rechtvaardige vrede, terwijl de rechtse partijen en generaals openlijk spreken van annexaties en Duitse wereldmacht.
In 1914 stemde Karl Liebknecht als enigste rijksdagafgevaardigde tegen oorlogskredieten. Eerder dit jaar kreeg hij de steun van een andere sociaaldemocraat.
Onder de huidige tegenstemmers, die openlijk de strenge partijdiscipline hebben overtreden, bevindt zich SPD-voorzitter Hugo Haase. Haase heeft een paar dagen zijn functie van fractievoorzitter in de Rijksdag neergelegd toen de SPD-fractie besliste om voor te stemmen. Hij blijft wel aan als partijvoorzitter.
De vraag is of de eenheid van de SPD kan worden bewaard. De meerderheid in de partij blijft zich vaderlandslievend opstellen. Er worden maatregelen tegen de dissidenten geëist.
Staking spoorwegarbeiders in Ledeberg gebroken
In Ledeberg bij Gent heeft de Duitse bezetter een staking van spoorwegarbeiders gebroken.
Omdat de opgeëiste arbeiders van het spoorwegatelier weigerden opnieuw aan het werk te gaan, is de hele gemeente een uitgangsverbod opgelegd van 7 uur 's avonds tot 8 uur 's ochtends, van 17 december tot kerstavond.
Het Duitse militaire bestuur dreigde ook met boetes voor de gemeente en andere maatregelen. Maar de straf is niet uitgevoerd, de spoorwegarbeiders zijn onder de Duitse druk toch weer aan het werk gegaan (collectie Tekstaffiches, Stadsarchief Gent ).
President Wilson hertrouwt
De Amerikaanse president Wilson is deze week voor de tweede keer getrouwd. De gelukkige is Edith Bolling Galt, een weduwe en juwelier, net als de president afkomstig uit het Zuiden. Wilson's eerste vrouw is in augustus 1914 overleden (The Star, Washington, 19-12-1915).