21 tot 27-10-1915: Botha verliest Zuid-Afrikaanse verkiezingen
Bij de parlementsverkiezingen in Zuid-Afrika heeft de partij van eerste minister Louis Botha een nederlaag geleden. Hij betaalt een prijs voor de Zuid-Afrikaanse deelname aan de oorlog.
De regererende Zuid-Afrikaanse Partij verliest haar absolute meerderheid in het Lagerhuis in Kaapstad, maar blijft wel verreweg de grootste partij.
Winst is er voor de Nationale Partij, geleid door oud-minister James Herzog. Deze partij, die zich vorig jaar van de Zuid-Afrikaanse Partij afscheidde, wil een onafhankelijk Zuid-Afrika buiten het Britse Rijk, waar de Boeren (of Afrikaners) het voor het zeggen hebben.
Herzog is tegen de pro-Britse koers van Botha en tegen deelname aan de oorlog.
De voormalige Boerengeneraal Louis Botha is premier sinds de Unie van Zuid-Afrika in 1910 een autonoom Brits dominion werd. Hij koos voor samenwerking met de Britten. Hij voerde zelf het leger aan dat eerder dit jaar Duits Zuidwest-Afrika veroverde. Maar veel “oude Boeren” verkiezen de Duitsers boven de Britten. Het kwam zelfs tot een opstand, die door Botha werd onderdrukt.
Botha kan verder regeren met de steun van de Unionistische Partij, de partij van de Engelstalige blanken. Deze blijft de op een na grootste partij in het parlement.
Het kiesrecht was hoofdzakelijk beperkt tot de blanke mannen. Alleen in de Kaapprovincie mocht een beperkte groep zwarten en kleurlingen stemmen. Alle parlementsleden moeten blanken zijn.
Bulgaars leger diep doorgedrongen in Servië
Bulgarije voert een zwaar offensief uit langs de oostgrens van Servië.
In het zuiden zijn de Bulgaarse legers al diep in het Servische deel van Macedonië doorgedrongen. Om 21 september veroverden ze de stad Veles, de dag daarop gevolgd door Skopje en Kumanovo.
Meer in het noorden is de grensstad Kumanovo in Bulgaarse handen gevallen. De Bulgaren hebben contact gemaakt met de Duitse en Oostenrijks-Hongaarse legers die vanuit het noordgrens oprukken.
Voor de Serviërs wordt de toestand steeds moeilijker. Als de Bulgaarse opmars in het zuiden voortduurt, dreigen ze te worden omsingeld.
Bovendien verhindert de Bulgaarse opmars de Franse troepen die vanuit het zuiden wilden oprukken om contact te maken met de Servische legers. In de stad Strumica is het tot een botsing gekomen tussen Bulgaren en Fransen.
De Geallieerden kunnen voorlopig weinig doen om Servië te helpen. Wel heeft een Brits-Frans vlooteskader een bombardement uitgevoerd op Dedeagasj, de Bulgaarse havenstad aan de Egeïsche Zee.
Griekenland heeft intussen formeel een Geallieerd verzoek afgewezen om Servië ter hulp te komen. De Britten hadden aangeboden om het eiland Cyprus aan Griekenland af te staan als het hun zijde zou kiezen.
Aanval op Riga afgeslagen
De Duitsers lijken er niet in te slagen de belangrijke havenstad Riga aan de Oostzee in te nemen.
In augustus al nam het Duitse leger de stad Mitau (Jegalva) in, een veertigtal kilometer ten zuiden van Riga. Dit werd als een grote overwinning aangekondigd. Maar daar stabiliseerde het front zich, tot de Duitsers vorige week tot op 16 kilometer van de havenstad naderden.
Maar op 22 oktober landden twee Russische boten in het oosten van de Golf van Riga, achter de Duitse linies. Dat verplichtte de Duitsers zich van de kust terug te trekken en extra versterking te zoeken. Twee dagen later werd de aanval op Riga afgeslagen.
Zowel op zee als in de lucht (met zeppelins) voeren de Duitsers aanvallen uit rond de Golf van Riga. Anderzijds zijn er Britse onderzeeërs in de Oostzee actief. Een van hen slaagde erin een Duitse kruiser tot zinken te brengen.
Er lijkt al een tijd een einde te zijn gekomen aan de “grote terugtocht” van het Russische leger, hoewel de Russen zich zopas hebben moeten terugtrekken uit een deel van de westelijke Oekraïne.
Frans triomfalisme
In Parijs, op het binnenplein van het Hotel des Invalides, zijn dezer dagen de wapens te "bewonderen" die het Franse leger op het Duitse leger heeft buitgemaakt tijdens de recente veldslag in de Champagne. De indruk wordt gewekt dat dit een grote overwinning was, maar de verliezen aan Franse kant lagen zeer hoog.
Grote betoging in de Roemeense hoofdstad
In de Roemeense hoofdstad Bucarest zijn op 24 oktober tienduizenden de straat opgetrokken om te betogen tegen Oostenrijk-Hongarije en voor Roemeense deelname aan de oorlog.
Er braken onlusten uit en de politie had grote moeite om te verhinderen dat de menigte naar het koninklijk paleis trok. Koning Ferdinand en zijn premier Bratianu zijn voor oorlogsdeelname maar staan onder zware druk van de oppositie en geloven nog niet dat het Roemeense leger klaar is.
Aangifte koper, brons en nikkel verplicht
In Gent, zoals elders in bezet België, moeten alle bestuurders van grote bedrijven aangeven hoeveel koperen, bronzen en nikkelen voorwerpen in hun fabrieken aanwezig zijn. Ook alle particulieren moeten hiervan aangifte doen.
De politie zal daarvoor speciale formulieren verdelen. Wie een foute aangifte doet of geen aangifte riskeert een boete tot 10.000 mark (20.000 voor bedrijven) en de inbeslagname van de voorwerpen zonder enige vergoeding.
(Stadsarchief Gent, Beeldbank)