2 tot 8 september 1915: Tsaar neemt opperbevel van zijn leger over
De tsaar heeft het opperbevel van het Russische leger overgenomen van zijn oom grootvorst Nicolaas Nikolajevitsj. De nieuwe opperbevelhebber heeft weinig militaire ervaring en de meeste reacties zijn negatief.
De Russische tsaar Nicolaas II is voortaan opperbevelhebber van zijn eigen leger.
Sinds het begin van de oorlog was grootvorst Nicolaas Nikolajevitsj, een oom van de tsaar (rechts in de auto), opperbevelhebber. Deze zou nu het bevel van het leger in de Kaukasus krijgen.
De reacties op het nieuws zijn eerder negatief. Grootvorst Nicolaas gold als een bekwaam generaal en genoot een zekere populariteit, ook buiten het leger.
Velen zien in zijn ontslag de invloed van Raspoetin, de bizarre geestelijke die goed bevriend is met het Russische keizerspaar. De grootvorst moest niets hebben van Raspoetin.
De tsaar heeft geen militaire ervaring, maar hij hoopt door zelf het opperbevel over te nemen, het gezag en de eenheid binnen de strijdkrachten te herstellen. Generaal Michail Aleksejev wordt chef van de generale staf en krijgt de werkelijke leiding van de operaties.
De nederlagen van de voorbije maanden maken duidelijk dat er dringende veranderingen nodig zijn in de Russische oorlogsvoering. De generaals werken elkaar te vaak tegen en er loopt van alles mis met de uitrusting van het leger. De Russische industrie produceert te weinig wapens en munitie.
De tsaar heeft een vergadering bijeengeroepen van leidinggevende figuren in het land, om te bekijken hoe de oorlogsinspanningen kunnen worden opgevoerd.
Bij zijn terugtocht past het Russische leger intussen een politiek van de verschroeide aarde toe. Dorpen en steden worden als het kan in brand gestoken, zo veel mogelijk goederen worden meegevoerd of vernietigd.
De bevolking wordt verplicht te vluchten of slaat zelf op de vlucht. Honderdduizenden zijn intussen op de dool.
Luchtbombardement op Lichtervelde
Geallieerde vliegtuigen hebben op 6 september een aanval uitgevoerd op de West-Vlaamse gemeente Lichtervelde. Lichtervelde ligt op een twintigtal kilometer van het IJzerfront en er zijn heel wat Duitse militairen ingekwartierd.
De aanval vond plaats vlak nadat de Duitse troepen oefeningen hadden verricht. Er werden 29 Duitse militairen en 9 Belgische burgers gedood. Verscheiden huizen werden zwaar beschadigd.
Twee dagen nadien werden de burgerslachtoffers onder massale belangstelling begraven. Er waren toen ook veel Duitse militairen aanwezig. De Duitsers lijken het bombardement als propaganda te gebruiken.
De Geallieerden zijn de laatste tijd actief in de lucht. Op dezelfde dag was er een luchtaanval op Roeselare, waarbij één dode viel.
Katoen zeldzaam en duur
Verscheidene Brusselse winkels kondigen een prijsverhoging van 30 procent aan voor watten en katoendraad. Katoen is steeds moeilijker te vinden. In de textielstad Gent is er geen katoen of linnen meer te krijgen.
De oorzaak ligt uiteraard bij de opeisingen door de Duitsers. Zopas haalden ze alle katoen weg uit een fabriek in Ronse. De eigenaar werd aan een door de Duitsers vastgestelde prijs vergoed in bonnen… betaalbaar op het einde van de oorlog.
De prijsverhogingen zijn dan ook niet meer te volgen. Onder de Duitse bezetting is de prijs van een doosje lucifers verdrievoudigd, die van zeep meer dan verviervoudigd.
“Benadeling van Duitsgezinden” strafbaar
Voortaan is het in bezet België strafbaar om te proberen schade te berokkenen aan anderen “omdat ze Duitsers zijn, goede betrekkingen met Duitsland onderhouden of Duitsgezind zijn”.
Deze Duitse verordening van 4 september toont aan dat “dergelijke handelingen” frequent voorkomen en dat Duitsgezinden zich niet altijd op hun gemak voelen.
Men mag Duitsgezinden uitdrukkelijk niet bedreigen, beledigen of zwarte lijsten van hen aanleggen. Wie dat wel doet, kan tot tienduizend frank en/of twee jaar gevangenisstraf krijgen. Als dergelijke handelingen door groepen gebeuren, kan ieder lid van zulke groep tot vijf jaar krijgen.
Ministersvrouw vrijgelaten
De Duitse regering heeft op 2 september de vrouw van de Belgische minister van Justitie Carton de Wiart vrijgelaten. De vrouw was om onduidelijke redenen veroordeeld tot drie maanden gevangenis in een Duitse cel.
De vrouw wou na haar gevangenschap naar België terugkeren om voor haar jonge kinderen te kunnen zorgen. Maar ze werd verplicht door de Duitsers om haar man in ballingschap in Frankrijk te vervoegen.
Internationale socialistische conferentie
Socialisten uit diverse oorlogvoerende en neutrale landen hebben enkele dagen vergaderd in een hotel in het Zwitserse dorp Zimmerwald.
Het gaat vooral om linkse dissidenten die gekant zijn tegen de steun die veel socialistische partijen in hun land aan de oorlogsvoering geven. In Frankrijk en Groot-Brittannië zitten er zelfs socialisten in de regering.
Veel socialisten betreuren ook dat de Tweede Internationale, die de arbeiderspartijen groepeert, niet meer bijeenkomt vanwege de oorlog.
De meeste deelnemers aan de conferentie kwamen zonder steun van hun partij. Onder hen de enkele Duitsers en Fransen die aanwezig waren. De Britse deelnemers mochten hun land niet eens verlaten. Belgische socialisten waren helemaal afwezig.
Alleen de Italiaanse socialistische partij, die de conferentie organiseerde, wilde officieel meedoen, net als het handvol arbeiderspartijen uit Rusland.
De conferentie keurde een “manifest van Zimmerwald” goed. Dat stelt dat de socialisten niet kunnen meedoen aan deze “imperialistische” oorlog. Het eist een vrede zonder annexaties (met het herstel van België) en roept op tot strijd tegen chauvinisme en militarisme. Maar concrete middelen tot actie worden niet genoemd.
Een linkse minderheid in Zimmerwald wilde verder gaan en de socialistische leiders beschuldigen van verraad aan de arbeidersklasse. Dit standpunt werd vooral verdedigd door Lenin, een Russische bolsjewiek.
Herdenking Slag bij de Marne
In Frankrijk is de overwinning van de Slag bij de Marne, nu 1 jaar geleden, herdacht.
Zondag 5 september hebben de bisschoppen van Sens, Versailles en Meaux een plechtigheid gehouden bij de graven van de vele Franse slachtoffers, nabij het stadje Meaux.
