Peter Pan sneuvelde 100 jaar geleden

“Peter Pan is dood”, schrijft de aangeslagen J.M.Barrie in zijn aantekeningen. De gevierde auteur van Peter Pan heeft zijn stiefzoon op 14 maart nog een brief gestuurd. Die wordt ’s anderendaags al in Ieper afgeleverd. Net te laat.

George Llewelyn Davies (°1893) is de oudste van de vijf broertjes Davies. Hun dubbele familienaam wordt zelden gebezigd. Vader is advocaat. Moeder komt uit een artistieke familie van oud Frans bloed. Haar vader, George du Maurier is schrijver-cartoonist. Haar broer Gerald is een acteur, en diens dochter (het nichtje dus van "Peter Pan") is Daphne du Maurier, die furore zal maken met romans als "Rebecca", verfilmd door Alfred Hitchcock.

Een andere broer van mama is Guy du Maurier: auteur van "An Englishman’s Home", een satirisch toneelstuk over de Duitse machtshonger, dat vlak voor WOI in Berlijn veel stof doet opwaaien. Uncle Guy sneuvelt trouwens als kolonel du Maurier, enkele dagen eerder dan George in Kemmel, op een boogscheut van Sint-Elooi.

De Davies-broertjes groeien op in de groene Londense buitenwijken Paddington en Nottinghill. De nanny neemt de kinderen vaak mee naar het park, in Kensington Gardens. Daar leren ze de Schotse auteur James Matthew Barrie kennen. Hij kuiert er graag met zijn hond Porthos rond.

J.M.Barrie voelt zich op zijn gemak tussen dat jonge geweld en dolt met de kinderen, vertelt hun verhaaltjes over elfen en piraten, waarin ze zelf acteren. Intussen raakt de auteur goed bevriend met het gezin Davies.

Fantasie en realiteit kruisen elkaar. J.M.Barrie is een wat jongensachtige man. ("Dun als een potlood, maar niet zo lang", schrijft hij zelf.) Misschien wilde ook hij niet oud worden. Als kind trok hij de kleren van zijn overleden oudere broertje aan om zijn gebroken moeder te troosten. Het broertje dat nooit opgroeide.

Een voorafspiegeling van Peter Pan, die voor altijd klein blijft, en wegvliegt? Onder de jongetjes Davies voelt Barrie zich beter dan onder grote mensen. In 1904 publiceert J.M.Barrie het toneelstuk “Peter Pan – The Boy who wouldn’t grow old”. In 1911 herwerkt hij het succesvolle stuk tot de roman “Peter and Wendy”.

Het noodlot slaat toe bij de Davies-broertjes: moeder sterft aan kanker in 1904, vader in 1907. Samen met enkele familieleden neemt J.M.Barrie het stiefouderschap op zich. Als voogd ondersteunt hij het gezin ook financieel, want de jongens gaan op kostschool in het prestigieuze Eton College.

Uncle Jim onderhoudt de goede banden, maar is intussen bijzonder druk als auteur, populair in de hele Engelstalige wereld. In september 1914 (WOI is net begonnen) reist J.M.Barrie naar New York voor het 10-jarig bestaan van Peter Pan. Voor de jubileumopvoering met Kerstmis heeft hij vanwege de oorlog een lugubere passage over de dood geschrapt: “To die will be an awfully big adventure.” (Sterven wordt een enorm avontuur.)

Aan de krant The New York Herald vertelt hij: “Vreemd dat de echte Peter Pan naar de oorlog is vertrokken. Hij was de verhaaltjes die ik hem vertelde wat beu, terwijl zijn broer Jack geïnteresseerd raakte. Het was zo grappig om tegen die twee over henzelf te vertellen. Ik zei hun: ‘Kijk, daar kwam de piraat. En toen kwam jij eraan, en ging hem te lijf…’. Ze geloofden elk woord. Zo is Peter Pan geboren, een samenraapsel van verhaaltjes die ik ze vertelde.”

George L.Davies ontplooit zich in Eton tot een gedegen cricketspeler. In 1912 trekt hij naar Cambrigde University (Trinity College), waar hij lid wordt van de toneelclub. Zoals het toen hoorde, sluit hij aan bij het Officiers’ Training Corps (OTC). Wanneer de oorlog uitbreekt, augustus 1914, meldt George zich meteen voor de dienst. Hij wordt voorlopig bij het 60th Rifles ingedeeld.

Op 14 maart 1915 wordt in De Westhoek een nieuw soort oorlogvoering getest: de mijnenoorlog, met ondergrondse explosies. Bij het gehucht Sint-Elooi (5km zuidelijk van Ieper) hebben de Britten de loopgraven van de Fransen overgenomen. Bij een afgedankte steenfabriek ligt een enorme hoop afgegraven klei en rommel. Een ideale positie voor een Brits machinegeweer, met zicht op de Duitse loopgraven bij Hollebeke.

Maar de vijand is al enkele weken aan het graven tot onder de kleiberg. In de namiddag laten ze het mitrailleursnest exploderen. Er worden twee ferme kraters geslagen. (De twee vijvers die vandaag op Sint-Elooi te vinden zijn, dateren van iets later. Er zullen in de daaropvolgende maanden door vriend en vijand nog tientallen tunnels worden gegraven om de tegenstander op te blazen.)

De Duitsers hebben 14 maart goed voorbereid. Licht bewapende stormtroepen nemen de loopgraven en ruïnes van Sint-Elooi in, werpen prikkeldraadversperringen op en bezetten het kruispunt.

Ook George L.Davies (met de 4de Rifle Brigade) wordt verdreven.
’s Anderendaags voor dageraad worden Ierse infanteristen naar de plek gestuurd om de Britse fuseliers te steunen. Het ontbreekt de Britten aan artilleriesteun omdat hun kanonnen iets verderop, in het Noord-Franse Neuve Chapelle, zijn ingezet. De schermutselingen op Sint-Elooi zijn hevig. De ruïnes vormen een goede bescherming voor de Duitsers. Die dag vallen er ruim 800 slachtoffers.

Maar de Brits-Ierse tegenaanval heeft “succes”. De vijand wordt van het kruispunt verdreven. De oude steenfabriek en de restanten van de kleihoop houden ze in handen.

2nd Lieutenant George Llewelyn Davies werd tijdens een briefing naast de kolonel in het hoofd geschoten. In de slaap geraakt, door een scherpschutter. George had een slecht voorgevoel, zo getuigt medeofficier Aubrey Tennyson later:

“Hij wilde daar, op de plek zelf, begraven worden. Door omstandigheden kon het niet. We begroeven hem iets verderop, in Voormezele. Er stonden viooltjes op zijn graf.” George L.Davies, die als kind model stond voor Peter Pan, wouldn’t grow old: hij werd 22.

J.M. Barrie was geschokt, “shaken to the core”, vertelde George’s jongere broer Peter. Barrie had z’n stiefzoon George een dag eerder een brief geschreven om hem moed in te spreken.

In de brief, die enkele uren na het fatale schot van 15 maart ’15 in Ieper aankwam, meldde hij ook het nieuws dat oom (kolonel) Guy du Maurier zes dagen eerder in Kemmel was gesneuveld. Peter Pan ligt op de Britse begraafplaats “Voormezeele Enclosure No.3”. Een stukje Neverland, in de Westhoek.