Een vergeten overwinning, een dorp verwoest

Dit is een bijdrage van Marc Van Riet, auteur van het boek "Klein-Brabant in oorlog. De forten Bornem-Liezele-Breendonk in 1914" (2004)

In de dagen voor de aanval ontvangt de Duitse inlichtingendienst informatie dat in Oostende Britse troepen zijn geland op 27 augustus. Die Britse troepen zullen amper vier dagen later al naar Frankrijk terugkeren, maar dat weet de Duitse legerleiding nog niet als ze beslist om in de aanval te gaan.

Ze wil verhinderen dat de Britten de Belgen in Antwerpen gaan helpen. Het Belgisch leger krijgt die dagen ook versterking van enkele duizenden soldaten die uit Namen waren ontsnapt en via Frankrijk naar België terugkeerden.

De Duitsers willen in Dendermonde de Schelde oversteken en doorstoten naar het Waasland om de verbinding tussen Antwerpen en de kust af te snijden. Door ook de forten van Bornem tot Breendonk aan te vallen, willen ze het het Belgisch leger moeilijk maken om Dendermonde te hulp te komen.

Op 4 september verloopt de Duitse aanval eerst zéér vlot. Rond 8 uur zijn er al Duitse troepen in Londerzeel en Kapelle-op-den Bos en vecht men rond Dendermonde. Om 10 uur staat de vijand in de Rosbeiaardstad en richting Antwerpen zijn bijna alle Belgische troepen teruggeworpen achter de fortenlijn Liezele en Breendonk.

Een geplande Belgische tegenaanval vanuit de forten richting Dendermonde lukt niet. De Duitse kanonnen bestoken de forten van Liezele en Breendonk met de Belgische versterking en loopgrachten tussenin. De Belgen vuren ook terug, helaas niet alleen op de vijand. Het 3de Jagers te Voet, dat te laat aan de terugtocht begint, incasseert "friendly fire" van Fort Breendonk. Gevolg 5 doden en 30 gewonden.

’s Middags zijn de dorpskernen van Liezele en Breendonk bezet, de Duitsers zijn nu zéér dicht genaderd. In de namiddag pogen de overmoedige Duitsers tussen Fort Liezele en Fort Breendonk door te dringen maar slagen daar niet in. Verschillende aanvalsgolven worden meedogenloos neergemaaid.

De Duitsers maken kennis met het moordend effect van de schrapnelgranaten, die vanuit de forten op hen worden afgeschoten. De aspergevelden liggen bezaaid met lijken. Geschrokken van hun verliezen trekken de Duitsers zich ’s avonds terug richting Londerzeel  en Brussel.

De balans is zwaar. Een Belgisch inlichtingenrapport van 5 september 1914 spreekt van ongeveer 800 Duitse doden, gewonden en vermisten. De Belgische verliezen liggen tussen de 150 en 175 man. De Duitse sanitäter (ambulanciers-verplegers) werken vanuit een veldhospitaal in Londerzeel en sturen gewonden van daaruit door richting Brussel. Ze doen dit 3 tot 4 dagen, … veel tijd om alle soldaten van het slagveld te halen.

Eén Belgisch fortcommandant is ook verrast, Arthur Fièvez van Fort Liezele. Hij heeft niet, of pas zeer laat, gemerkt dat de Duitse troepen zich hadden verschanst in het dorp Liezele. Het fort ligt amper 100 meter verder. Een herhaling is ondenkbaar en Fièvez wil het dorp afbranden. Een beslissing die hij echter niet zelf kan nemen, maar alleen de bevelhebber van de Vesting Antwerpen. Om 20 uur komt het groen licht uit Antwerpen.

De eerder gevluchte Liezelenaars die naar hun woning terug willen, worden in Puurs tegenhouden door de rijkswacht. Uitleg krijgen ze niet. Een uur later zien ze het "waarom niet": alles staat in brand. De kerk, pastorij, gemeentehuis, brouwerijen, kastelen en ontelbare woningen gaan in vlammen op. Belgische soldaten hebben alles met petroleum overgoten. De gemeente Liezele verliest 92 procent van haar woningen, waaronder de complete dorpskern.

De brand zal 4 tot 5 dagen woeden en rond 10 september 1914 komen arbeiders en geniesoldaten de nog rechtopstaande gevels slechten. Slechts één brouwerijschouw blijft overeind… als richtpunt voor Fort Liezele…