Koning Albert I, de soldaat koning, "gefotoshopt"

Van bij het begin van de oorlog werd koning Albert het symbool van het hardnekkige Belgische verzet tegen de Duitse inval, en zeer populair in binnen- en buitenland. Het feit dat de vorst zeer dicht bij zijn soldaten stond, versterkte dat nog. Foto’s en afbeeldingen van Albert I verschenen in zowat alle kranten en tijdschriften. En soms ondergingen die merkwaardige veranderingen.

Dit is een bijdrage van Anthony Langley. Hij is een kenner van grafiek, reclame, kunst en fotografie tijdens de Grote Oorlog. Samen met Bert Govaerts publiceerde hij "Kassa! Kassa! Reclame in de Eerste Wereldoorlog" en samen met zijn zus Nicky "De Grote Oorlog voor kleine kinderen" (allebei Davidsfonds).

Deze foto hier onder verscheen in een vroege editie van het Britse Nelson’s Portfolio of War Pictures, een tijdschrift dat grote kwaliteitsfoto’s van de oorlog publiceerde.

Een wat ongelukkig en moedeloos uitziende vorst, de handen in de zakken, kijkt naar een groep Belgische soldaten die er maar sjofel en weinig heldhaftig bijlopen. Helemaal rechts zien we een knielende priester en wellicht een journalist die met een soldaat praat.

Deze foto werd omgetoverd in meerdere heroïsche afbeeldingen, door inventief en creatief bijknippen en retoucheren en verplaatsen van personages. Ze verschenen op heel wat voorpagina’s en werden in heel wat boeken gebruikt.

Deze versie van de foto werd in talloze kranten, tijdschriften en boeken gebruikt. Koning Albert staat nu vastberaden in een militaire pose. Waarschijnlijk is dit een compositie van twee verschillende foto’s.

En dit is het resultaat als professionele illustratoren met dit materiaal aan de slag gaan. De eerste afbeelding verscheen in het Britse tijdschrift The War Illustrated”, de andere in het Franse tijdschrift L’Illustration. Het gebroken raam is verdwenen, het tuintje ziet er netjes uit, Albert maakt een besliste en krachtige indruk, zijn soldaten lijken vastberaden om tot het einde te strijden, geïnspireerd door het voorbeeld van hun koning. “Brave Little Belgium” op zijn best!

Op een detail van de originele foto (bovenste) zien de soldaten er nog heel gewoon uit, (onderste) spelen ze volop mee in de heroïek van de afbeelding. “Brave Little Belgium” op zijn best!

In onze ogen, honderd jaar later, zijn dit manipulaties, vervalsingen zelfs. Maar zo dachten de uitgevers, de illustratoren en hun publiek er toen niet over. De fotografie was toen nog een vrij nieuw medium, zeker voor tijdschriften en kranten. Men had het nog moeilijk met de soms rauwe, vaak slordige en niet onmiddellijk te interpreteren, fotografische weergave van de harde realiteit van de oorlog.

Uitgevers en illustratoren, en hun publiek, dachten nog binnen de conventionele lijnen van de toen heersende esthetiek. Ze gaven de voorkeur aan nette en herkenbare heroïsche scènes of zorgvuldig poserende personages, zoals in de klassieke militaire kunst of in het theater of in de opera toen. Een foto bijwerken was daarom vanzelfsprekend.

In de loop van de oorlog veranderde dat langzaam en leerde het publiek omgaan met foto’s die duidelijk maakten dat de moderne Grote Oorlog een bloedige, slordige rotzooi was.

Meest gelezen