Ontmoeting met een frontbewoner: het eeuwige contrast

"Achter die heuvelrug stonden barakken van de Canadezen waar ze geschut hadden opgesteld." We bevinden ons in het golvende landschap rond Zillebeke, tijdens de Groote Oorlog het grondgebied van de bijzonder zwaar bestookte Ieperboog. We hebben afgesproken met Jeroen Porteman, een frontbewoner, zoals hij zichzelf noemt, aangezien hij op de vroegere frontlijn aan de Ieperboog woont.

De Groote Oorlog dringt er zelfs door tot in het dagelijkse familiebestaan. "Mijn zoontje houdt van graven in de tuin. Hij vindt wel vaker objecten uit de Groote Oorlog, zoals kogels, een stuk van een riem... hij heeft al een heel potje met oorlogsitems tesamen (foto). Vroeger sprak hij enkel over dinosaurussen. Maar tegenwoordig wil hij soldaat worden", knipoogt Jeroen.

De oorlog van 100 jaar geleden is hier nog erg tastbaar, zelfs voor kinderen. Voor mensen die hier in de streek geboren en getogen zijn, is de Groote Oorlog een evident stukje van hun leven geworden. Het zit in hun DNA, als het ware. "Je wordt er sowieso dag en nacht mee geconfronteerd."

Jeroen groeide zelf ook op in Ieper. "Toen ik als kind de hond ging uitlaten, passeerde ik vaak langs de Menenpoort. Ik bleef dan luisteren naar de Last Post. Er stond toen 5 à 6 man te luisteren, dat was in de jaren 80. Tegenwoordig komen er elke dag tot 1.000 mensen en meer. Het gebied rond de Menenpoort is te klein geworden. Nu kom je best een halfuur op voorhand om een goede plaats te hebben."

Ieper is hot. Hoewel België verschillende martelarensteden heeft, van Visé over Tamines tot Dendermonde, is Ieper wellicht hét symbool geworden van de verwoesting en het drama van de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen, ook al omdat de lange frontlijn door heel Europa in dit stukje België strandde. 

Het is "in" om events te organiseren in Ieper, het toerisme boomt uiteraard - hier spreekt men Engels, zie onder - maar er is meer. Mogelijk wordt een deel van de streek erkend als Unesco-Werelderfgoed. 

Vlaams erfgoedminister Geert Bourgeois diende een lijvig dossier in bij Unesco. In een soort preselectie werden 18 sites opgenomen. Vlaanderen werkt samen met Wallonië en Frankrijk, die elk ook hun sites voorstellen, om sterker te staan en het dossier meer draagvlak te geven. Gehoopt wordt dat de Unesco nog binnen het bestek van de 14-18-herdenkingen, in 2017, haar oordeel zal vellen.

Nu al zijn er zogenoemde bufferzones ingesteld rond bekende plaatsen die als "landmarks" in het landschap aan de Groote Oorlog herinneren. "Er mogen bijvoorbeeld geen serres of graansilo's worden gebouwd die het landschap in de nabijheid zouden verstoren. Voor ons is de vraag: hoe ver zal die landschappelijke bescherming reiken? Wat zal kunnen en wat niet?"

Die vraag houdt eerst en vooral de landbouwers in de streek bezig. "Bij hen zit de schrik er toch een beetje in. Wat gaat een mogelijk erkenning geven?"

Jeroen zelf woont in de Ieperboog in een zone die nu landschappelijk is beschermd en waar striktere regels gelden. Iets vervangen of verbouwen aan zijn huis, van de vroegere jachtopziener van de familie Picanol van de weefgetouwen, is allerminst evident. "Blijkbaar komen mijn dakpannen uit de streek van Dijon. Moet ik nieuwe dakpannen dan ook ginder gaan bestellen?"

Los van de kleine kwaaltjes die de bescherming met zich meebrengt, maakt het Unesco-dossier de Ieperlingen sowieso wel een beetje trots. "Het ís natuurlijk wel indrukwekkend allemaal. Je hebt dit nergens anders, dat je de hele wereld ziet op een begraafplaats."

We wandelen voorbij een klein monumentje aan Mount Sorrel. Hoogte was hier 100 jaar geleden levensbelangrijk. Sterker nog, het was vaak een kwestie van leven en dood. In dit gebied werden veel Canadezen in de strijd gegooid.

Ietsje verder, voorbij een bos, draaien we een klein wegje in naar het Maple Copse Cemetery. Op dit stukje waar zovele Canadezen sneuvelden, is niet toevallig gekozen voor een referentie naar de maple tree (esdoorn), hét symbool bij uitstek van Canada.

De sites volgen elkaar hier in sneltempo op. Net voor Hill 62, met zijn 62 meter dus net hoger dan Hill 60, passeren we langs Sanctuary Wood Cemetery, waar alweer een piekfijn onderhouden begraafplaats van de Commonwealth War Graves Commission ligt. Opnieuw is het contrast tussen de huidige rust en stilte, en de oorlog die bijna automatisch opnieuw wordt opgeroepen, groot. "Op de mooiste stukjes natuur zijn de wreedste dingen gebeurd. Ongelooflijk hoe gruwel in schoonheid is omgezet."

Ieper is een hype. Horecazaken kiezen voor Engelse namen zoals "Main Street", je gaat hier niet naar de bakker maar naar de New Bakery, hier drinkt men geen koffie of thee met gebak, maar coffee of tea met cake. Yorkshire Tea bijvoorbeeld, voor wie dat wil.

Maar wat als de streek door Unesco effectief wordt erkend als Werelderfgoed? Waar gaat het eindigen? Ieper moet vooral proberen een juiste balans te bewaren, zegt Jeroen. "We kennen allemaal wel een dorpje in de Dordogne of de Provence dat toeristisch een hit is, maar dat voor de rest leeg is. Ieper heeft nu wel een juiste balans tussen zijn middeleeuws karakter, het oorlogsverleden en het heden, maar we moeten uitkijken voor de omslag. We zijn een stad die ademt en leeft in 2014. Het moet aantrekkelijk blijven voor lokale mensen om hier te wonen."